"Kalbden maksat, sanevberî (çam kozalağı) gibi bir et parçası değildir. Ancak, bir lâtife-i Rabbaniyedir ki, mazhar-ı hissiyatı vicdan, mâkes-i efkârı dimağdır.."

İzah: Kalp deyince genellikle maddi kalp anlatılır, maddi kalp beden için ne ise, manevi kalp de duygu ve hissiyat için o kadar önemli. İnsan heyecanlı bir şey işitir, kalbi çarpar vs. bütün duyguların mahsülleri kalbe gelir, kalpte iman olarak tezahür eder. Sevgi kalp işidir, akıl anlar, kalp hisseder.

Bedene ait organ, ruha ait latifeler var. His aleminin merkezi vicdan, fikir aleminin merkezi dimağ. Ruh basittir, terkip değil, organları ameliyatla çıkarıp alabilirsin, ruhun hepsi bir şey… terkip değil, oksijen basit, su terkip.

Allah'ın en büyük sanatı insan ve peygamber ruhudur. Basit ama içinde herşey var. Kalp arştır, bedeni idare eder… Manevi arşın temsilcisi kalp. İlahi emirlerin ilk tebliğ edildiği yer arş, maddi alem kürside bitiyor.

Her organın görevi ayrı olduğu gibi, her duygunun da görevi ayrı… dilin görevi anlamak değildir, gözümün görmediğine inanmam diyorlar. İnanmak kalp işi. İnsan gözü mevcut ışınların yüzde 2,5 uğunu görüyor, melekler daha nurani….

"Vicdanın ziyası, ulûm-u diniyedir. Aklın nuru, fünun-u medeniyedir. İkisinin imtizacıyla hakikat tecellî eder. O iki cenah ile talebenin himmeti pervaz eder. İftirak ettikleri vakit, birincisinde taassup, ikincisinde hile, şüphe tevellüd eder."

İzah: Üstad padişaha giderek Medresetü'zzehra kurmak istemiş. Maddeten terakki işi önemli. Dine hizmet için…Kainatta madde mana iç içe. Üstad kainat kitabından bir çok ayetle Kur'an'ı izah ediyor.. akıl ve kalp bir araya gelirse talebenin himmeti pervaz eder, hakikat peyda eder. Ayrılırsa sorunlar ortaya çıkar.

"Her vicdanda şu nokta-i istinad ve nokta-i istimdad cihetinde iki küçük pencere, Kadîr-i Rahîm'in barigâh-ı rahmetine açılır, her vakit onunla bakabilir."

İzah: İstinat, dayanma, istimdat, medet dileme. Acz fakr naks… inansın inanmasın her vicdan bilir ki organları ben çalıştırmıyorum. Çalışmasına da muhtacım. Dünyayı ben döndürmüyorum ama dönmesine muhtacım. Her vicdan buradan Allah'ı bilir, bunun iman olması için kalp devreye girmesi lazım, peygamberlerin bunu bildirmesi ve onun bildirdiklerine iman ….

"Akıl tâtil-i eşgal etse de nazarını ihmal etse, vicdan Sânii unutamaz."

İzah: Tatil-i eşgal, işini bırakmak demek. Bakmak gözün işi, aklın işi, anlamak İnsan sadece hayvan gibi yese de vicdan bilir ki şu meyveyi ağaç yapmıyor. Çünkü ağaca teşekkür etmiyor.