KADER RİSALESİ ŞERHİ-14
Bundan sonra gelen altıncı maddede, cüz’-i ihtiyarînin çekirdeğini teşkil eden ‘Meyelan” konusu şöyle açıklanmıştır:
Bundan sonra gelen altıncı maddede, cüz'-i ihtiyarînin çekirdeğini teşkil eden 'Meyelan" konusu şöyle açıklanmıştır:
Cüz'-i ihtiyarînin üss-ül esası olan meyelan, Matüridîce bir emr-i itibarîdir, abde verilebilir. Fakat Eş'arî,ona mevcud nazarıyla baktığı için abde vermemiş. Fakat o meyelandaki tasarruf, Eş'ariyece bir emr-i itibarîdir. Öyle ise o meyelan, o tasarruf, bir emr-i nisbîdir. Muhakkak bir vücud-u haricîsi yoktur. Emr-i itibarî ise, illet-i tâmme istemez ki; illet-i tâmme vücudu için lüzum ve zaruret ve vücub ortaya girip ihtiyarı ref 'etsin. Belki o emr-i itibarînin illeti, bir rüchaniyet derecesinde bir vaziyet alsa, o emr-i itibarî sübut bulabilir. Öyle ise o anda onu terkedebilir. Kur'ân ona o anda diyebilir ki: "Şu şerdir, yapma!"
Evet eğer abd hâlık-ı ef 'ali bulunsaydı ve icada iktidarı ol-saydı, o vakit ihtiyarı ref' olurdu. Çünkü ilm-i usûl ve hikmette kaidesince mukarrerdir ki: "Bir şey vâcib olmazsa, vücuda gelmez." Yani, illet-i tâmme bulunacak; sonra vücuda gelebilir. İllet-i tâmme ise; ma'lulü, bizzarure ve bi'l-vücub iktiza ediyor. O vakit ihtiyar kalmaz.
Eğer desen: Tercih bilâ müreccih muhaldir. Halbuki o emr-i itibarî dediğimiz kesb-i insanî; bazan yapmak ve bazan yapmamak; eğer mûcib bir müreccih bulunmazsa tercih bilâ mü-reccih lâzım gelir. Şu ise, usûl-ü kelâmiyenin en mühim bir esasını hedmeder?
Elcevab: Tereccuh bilâ müreccih muhaldir. Yani: Müreccihsiz, sebebsiz rüchaniyet muhaldir. Yoksa tercih bilâ müreccih caizdir ve vaki'dir. İrade bir sıfattır; onun şe'ni, böyle bir işi görmektir.
Eğer desen: Madem katli halkeden Hak'tır. Niçin bana katil denilir?
Elcevab: Çünkü ilm-i sarf kaidesince ism-i fâil, bir emr-i nisbî olan masdardan müştaktır. Yoksa bir emr-i sabit olan hasıl-ı bi'l-masdardan inşikak etmez. Masdar kesbimizdir, katil ünvanını da biz alırız. Hasıl-ı bi'l-masdar, Hakk'ın mahlûkudur. Mes'uliyeti işmam eden birşey, hasıl-ı bi'l-masdardan müştak kılınmaz" (Sözler, 467-468)
ŞERH:
6.Burada özenle seçilmiş ve özellikle açıklanmış üç konu vardır:
a. İnsanların fiilleri özgür iradelerine bağlıdır.
Bu konu, ehl-i sünnetin kelâm ve akaid imamları olan İmam Eş'arî ile İmam Maturidi'nin görüşleri doğrultusunda açıklanmıştır. Her iki imamın da ehl-i sünnetin ortak paydasında yer almalarına rağmen, bu ortak paydayı zede-lemeyecek derecede ufak düşünce farkları da yok değildir. Bu noktalardan biri de insanın özgür iradesine temel teşkil eden nefsin 'meyelanı"dır. Maturidi mezhebine göre, bu meyelan vücud-u haricisi olmayan itibari bir şeydir ve bu sebeple de insanın eline verilebilir. Eş'ari mezhebine göre ise, meyelan itibari değil, vücud-u haricisi olan bir varlıktır. Bu sebeple de kulun eline verilmez. Kulun eline verilen şey meyelan değil, meyelandaki tasarruftur. İtibari olan da bu tasarruftur. Görüldüğü gibi, ehl-i sünnetin bu her iki mezhebine göre de insan iradesinin eline verilen yalnız itibari olan bir şeydir. İster meyelan ister meyelandaki tasarruf olsun, bunların harici vücutları olmayıp yalnız birer emr-i itibaridir. Hayali ve itibarî olan şeyler de hakiki olan şeylerinbulunmasına yardımcı olabilirler. Mesela; enlem dünyayı enine kesen paralel çizgilerdir. Yeryüzünü boylamasına dilimleyen hayali çizgilere de boylam adı veriliyor. Bulunduğumuz müşahhas/ somut bir konumu belirlemek için mücerret/soyut çizgilere ihtiyacımız var. Küresel bir yapıya sahip dünyada bulunduğunuz noktanın tam tersi bir yerde bulunan adresi, kişiyi veya aracı bulabilmemiz veya nokta atışı yerini tespit edebilmemiz için enlem ve boylam terim-lerine ihtiyacımız var. Enlem ve boylam değerleri sayesinde kesin bir adres belirlenebilir veya takip edilebilir.
Bu yüzdendir ki, enlem ve boylam için 'hayali rehberler' ifadesi kullanılmaktadır. Görüldüğü üzere, ehl-i sünnet âlimleri, harici vücuda sahip, yaratılmaya muhtaç hiçbir şeyi insanın eline vermiyor, bunları şirk olarak görüyorlar.
-devam edecek-
Bu yazıya yorum yazın
Bu yazıya gelen yorumlar.
DİĞER YAZILAR
KADERLE ALAKALI BAZI ISTILAHLAR
Cüz’-i İhtiyarî: 1.Lügat manası: İhtiyarî kısım, tercih edilen ihtiyarî parça, seçile
KADERİN MERTEBELERİ
Kaderin dört mertebesi vardır: a. Olmuş, olacak ve olmakta olan bütün herşeyin Allah’ın
KADERİN KISIMLARA AYRILMASI
3.Muhtevası itibariyle Kaderin Çeşitleri: a). Bedîhî ve Nazarî Kader: Kader, dışa yansıyan
KADER RİSALESİ ŞERHİ-23
“Elhasıl: Madem hayat, esma-i hüsnanın nukuşunu gösterir. Hayatın başına gelen herşey has
KADER RİSALESİ ŞERHİ-22
DÖRDÜNCÜ MEBHAS Eğer desen: “Birinci Mebhas’ta isbat ettin ki: Kaderin her-şeyi güzeldir,
KADER RİSALESİ ŞERHİ-21
Eğer desen: "Kader bizi böyle bağlamış. Hürriyetimizi selbetmiştir. İnbisat ve cevelana mü
KADER RİSALESİ ŞERHİ-20
Zikredilen delillerle varılan netice şöyle özetlenmiştir: “Netice-i meram: Madem bilmüşahe
KADER RİSALESİ ŞERHİ-19
. Kitab-ı Mübin-İmam-ı Mübin hakikatı Kur’an-ı Hakîm’de bu iki kavrama da yer verilmi
KADER RİSALESİ ŞERHİ-18
Üstadın aşağıdaki ifadelerinde bu hakkatlerin açıklaması vardır: “Hem herşeyin miktar-ı
KADER RİSALESİ ŞERHİ-17
ÜÇÜNCÜ MEBHAS: Kadere iman, imanın erkânındandır. Yani: "Herşey, Cenab-ı Hakk'ın takdiriy
- KADER RİSALESİ ŞERHİ-16
- KADER RİSALESİ ŞERHİ-15
- KADER RİSALESİ ŞERHİ-14
- KADER RİSALESİ ŞERHİ-13
- KADER RİSALESİ ŞERHİ-12
- KADER RİSALESİ ŞERHİ-11
- KADER RİSALESİ ŞERHİ-10
- KADER RİSALESİ ŞERHİ-9
- KADER RİSALESİ ŞERHİ-8
- KADER RİSALESİ ŞERHİ-7
- KADER RİSALESİ ŞERHİ-6
- KADER RİSALESİ ŞERHİ-5
- KADER RİSALESİ ŞERHİ-4
- KADER RİSALESİ ŞERHİ-3
- KADER RİSALESİ ŞERHİ-2
- KADER RİSALESİ ŞERHİ-1
- KADER RİSALESİ ŞERHİ ÖNSÖZ
Sakın sizi dünya hayatı aldatmasın.
Fâtır, 5
GÜNÜN HADİSİ
Sizden biriniz, kendisi için sevdiği şeyi (mü'min) kardeşi için de sevinceye kadar kamil mümin olmaz.
250 Hadis, s.148
SON YORUMLAR
- Bütün beytlerin tercümesini gönderebilir misiniz? sitede sadece son birkaç...
- Fıtrat, namaz, tevafuk, sırlar ve tüm bunların sahibi zişanı İlahi kusur...
- Selamünaleyküm İnternette mütalaalı risale i nur dersleri diye arama yapt...
- bu kıymetli yazıdan dolayı ahmed izz kardeşimize teşekkür ederiz çok mani...
- selamün aleyküm Ahmed kardeşimizi tebrik ediyor ve bu faideli tercümelerin...
- Yanında okuyan diğer öğrencileri; Molla Muhammed Kasori Molla Muhammed Era...
- Benim merhum babam Molla İbrahim Azizi de onun yanında icazeti tamamlamıştı...
- Teşekkürler. Sanırım Envar neşriyat idi.Tam hatırlayamıyorum.....
- Çok güzel bir çalışma Rabbım ilminizi arttırsın bu çalışmalarınızı...
- Merhaba, Ben Foliant yayınlarından uğur. Sizinle iletişim kurmak istiyoruz ...
TARİHTE BU HAFTA
ANKET
Sitemizle nasıl tanıştınız?
Yükleniyor...