"Üçüncüsü: Cüz-i ihtiyarî, kadere münafî değil. Belki kader, ihtiyarı te'yid eder. Çünkü kader, ilm-i İlahînin bir nev'idir. İlm-i İlahî, ihtiyarımıza taalluk etmiş. Öyle ise, ihtiyarı teyid ediyor, ibtal etmiyor." (Sözler, 466)

ŞERH:

3. İnsanın özgür iradesi de mukadderdir

Burada cüz-i ihtiyarînin varlığını ispat etme sadedinde çok harika şöyle bir mantık delili kullanılmıştır: Kader, Allah'ın ilminin bir nevidir. Bu sebeple kader herşeyi ku-şatmıştır. Olmuş, olmakta olan ve daha sonra olacak herşeyi kayıt altına almıştır. Bir insanın maddi-manevi donanımlarıyla, zaman ve mekân bağlantısıyla, tüm hayatının haritasıyla kimliği ve kişiliği kaderle tespit ve tescil edilmiştir. A'dan Z'ye insanı kayıt altına alan kaderin bu geniş kapsamlı kayıtlarından cüz'î iradenin dışarıda bıra-kılmasının hiç bir izahı olamaz. Öyleyse bu cüz-i ihtiyarî, insanın bu özgür iradesi de, ilahi ilmin bir nevi olan kader tablosunda yerini almıştır. Demek kader, bırakın cüz'î iradeyi etkisiz kılması, iyi ve kötü işlerin hepsinde varlığını te'yid edip desteklemektedir.

Bediüzzaman hazretleri, bu hakikati "İlm-i İlahî, ihtiyarımıza taalluk etmiş. Öyle ise, ihtiyarı te'yid ediyor, ibtal etmiyor" ifadesiyle çok veciz bir şekilde ortaya koymuştur. Buna göre bir insan istese de özgür iradesini devre dışı bırakamaz. Çünkü onun devre dışı bırakılması, kaderin de o konuda devre dışı bırakılması anlamına gelir. Öyleyse insanın özgür irade sahibi olması zorunlu bir durumdur. Basit bir misal verecek olursak; görev başında olan askerler komutanlarının emirlerine bağlı olarak hareket etmek zorundadır. Öyle ki, komutan "Görev başına!" emrini verdiği zaman her askerin buna uyması zorunlu olduğu gibi, "Serbestsiniz istirahat edin!" emri karşısında da her asker bu emre itaat etmek zorundadır. Birinci emre karşı "Ben gö- rev yapmam!" diyemediği gibi, ikinci emre karşı da "Ben serbest olmam, istirahat etmem!" diyemez. İşte bu askerin emir doğrultusunda "serbest olması mecburi olduğu" gibi, ilahi kader tarafından insana verilen "özgür iradeye sahip olmak" da mecburidir. İstese de özgürlükten kurtulamaz.

-devam edecek-

Lugatçe

Cüz-i ihtiyarî: İnsanın sınırlı ira-desi, dilediğini yapma arzusu.

İhtiyar: İrade, karar verme gücü.

Münafi: Aykırı, muhalif.

Nev: Çeşit, tür.

Taallûk: Alâka.

Teyid etme: Destekleme.