VAHİYDE LÂFIZ VE MANA İLİŞKİSİ-1
Burada “Kur'an, ‘Allah'ın kelâmı’ olarak ne ifade etmektedir? Vahyin metnini teşkil eden husus, sadece mana mıdır veya sadece lâfız mıdır? Yoksa her ikisinin toplamından mı ibarettir?” şeklindeki sorulara cevap arayacağız. Konuyla ilgili âlimlerin görüşlerini belirtecek ve netice itibarıyla kendi tercihimizi de ortaya koyacağız.
Burada "Kur'an, 'Allah'ın kelâmı' olarak ne ifade etmektedir? Vahyin metnini teşkil eden husus, sadece mana mıdır veya sadece lâfız mıdır? Yoksa her ikisinin toplamından mı ibarettir?" şeklindeki sorulara cevap arayacağız. Konuyla ilgili âlimlerin görüşlerini belirtecek ve netice itibarıyla kendi tercihimizi de ortaya koyacağız.
Kur'an'ın vahyi konusunda Allah, Cebrail ve Hz. Muhammed'in (s.a.v)tebliğ ve tebellüğü söz konusudur. Vahyin asıl sahibi olan Yüce Allah, Kur'an'ı Hz. Cebrail vasıtasıyla Hz. Muhammed'e (s.a.v)indirmiştir. Bu hususta Müslümanlar arasında en küçük bir ihtilâf yoktur. Ancak âlimler bu vahyin nasıl geldiği ve bu iletişimin nasıl kurulduğu hususunda farklı görüşler bildirmişlerdir:
a) Hz. Cebrail, Kur'an'ı doğrudan doğruya Allah'tan almış ve Hz. Muhammed'e (s.a.v)aynı lâfızlarla aktarmıştır.
b) Hz. Cebrail, Kur'an'ı Levh-i Mahfuz'dan ezberlemiş ve olduğu gibi Hz. Muhammed'e (s.a.v)aktarmıştır.
c) Hz. Cebrail, Kur'an'ı lâfız olarak değil, sadece mana olarak almıştır.(1)
İlk iki görüşe göre, elimizdeki Kur'an, lâfzı ve manasıyla birlikte vahiy edilmiş, Allah'ın kelâmıdır. Ne Hz. Cebrail'in ne de Hz. Muhammed'in (s.a.v), tebliğ ve tebellüğden başka hiçbir müdahaleleri söz konusu değildir. Bu iki görüş arasındaki tek fark, "Hz. Cebrail'in Kur'an'ı doğrudan Allah'tan mı, yoksa Levh-i Mahfuz'dan mı aldığı" hususudur.
Âlimler, vahyin Levh-i Mahfuz'dan alındığına dair görüşe fazla itibar etmemişlerdir. Bunun müşahhas bir delili olmadığı gibi, Kur'an'ın diğer gaybî şeyler gibi Levh-i Mahfuz'da yer alması da vahyin oradan alındığını göstermez.(2)
Son görüşe göre ise Kur'an, Allah tarafından Hz. Cebrail'e mana olarak telkin edilmiş; lâfzı ise ya melek tarafından, ya da Hz. Peygamber (s.a.v)tarafından vazedilmiştir.
Özetlersek: Kur'an'ın bir vahiy mahsulü olarak anatomisini teşkil eden unsurları belirlemeye çalışan iki görüş vardır: Birinci görüşe göre, Kur'an, yalnız manadan ibarettir. İkinci görüşe göre ise Kur'an hem lâfız, hem de manadır.(3)
Önce birinci görüşün dayanağını teşkil eden delillere bakalım:
a) Diyorlar ki:
إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ {} ذِي قُوَّةٍ عِندَ ذِي الْعَرْشِ مَكِينٍ
"Şüphesiz, o, (Kur'an), değerli, güçlü ve Arş'ın Sahibi (Allah'ın) katında itibarlı bir elçinin (Cebrail'in) sözüdür."(4)
فَلَا أُقْسِمُ بِمَا تُبْصِرُونَ {*} وَمَا لَا تُبْصِرُونَ {*} إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ {*} وَمَا هُوَ بِقَوْلِ شَاعِرٍ
"Görebildikleriniz ve göremedikleriniz üzerine yemin ederim ki hiç şüphesiz, o (Kur'an), çok şerefli bir elçinin (Peygamber'in) sözüdür. Ve o, bir şair sözü değildir"(5)mealindeki ayetlerde geçen ve elçilere (Hz. Cebrail ve Hz. Peygamber'e-a.s.m-) atfen "Kur'an, şerefli bir elçinin sözüdür." ifadesinde yer alan "söz [kavil]" sözcüğü, Kur'an lâfzının bu elçilere ait olduğunu gösteriyor.
b) "Diyorlar ki:
وَإِنَّهُ لَفِي زُبُرِ الْأَوَّلِينَ
'O (Kur'an), şüphesiz, daha öncekilerin kitaplarında da vardır'(6)mealindeki ayete göre, Kur'an daha öncekilerin kitaplarında da mevcuttur. Kur'an'ın o kitaplarda lâfzıyla bulunması mümkün olmadığına göre, manasıyla bulunmuş olması gerekir. Buna göre, Kur'an, vahiy itibarıyla yalnız manadan ibarettir. Çünkü ayette "mana" ya "Kur'an" adı verilmiştir.
Konunun Değerlendirilmesi
1) Birinci Görüşe Ait Delillerin Değerlendirilmesi
(a) Birinci şıkta ifade edilen ve ayetlerde geçen "söz [kavil]" tabiri, Kur'an lâfzının Allah'tan gelen bir vahiy olmadığını yahut elçilerin sözü olduğunu göstermez. Aksine, "Elçinin sözü, onu gönderenin sözüdür" gerçeğini, yani elçinin tebliğden başka hiçbir müdahalesinin olmadığını ifade etmektedir.(7) Türkçemizdeki "Elçiye zeval olmaz" deyimi de bu gerçeğin bir ifadesidir.
Söz konusu iki ayette geçen "saygıdeğer elçi" tabiri, Tekvir Suresinin 19. ayetinde Hz. Cebrail'e; Hakka Suresinin 40. ayetinde ise Hz. Peygamber'e (s.a.v)işarettir. Ayetlerin siyak ve sibakından bunu anlamak mümkündür.(8) Hakka Suresindeki ayetin Hz. Cebrail'e delâlet ettiğini söyleyenler olmuşsa da,(9) yukarıda da ifade edildiği gibi, ayetin bulunduğu yerdeki ipuçları, "saygıdeğer elçi" den maksat Hz. Muhammed (s.a.v)olduğunu göstermektedir.
Buna mukabil, Tekvir Suresinde "Kuşkusuz, o, saygıdeğer bir elçinin sözüdür" ifadesinden maksat ise Hz. Cebrail'dir. Çünkü bu ifadeden sonra "Ve Kur'an, kovulmuş bir şeytanın sözü değildir" ifadesine yer verilmiştir. Bu ifade ise söz konusu "elçi" den maksat Cebrail olduğunu göstermektedir. Böylece Melek ile Şeytan'ın karşılaştırılması yapılmıştır. Hakka Suresinde ise "saygıdeğer elçi" tabirinden sonra, "O ne bir şair, ne de bir kâhin sözüdür" ifadesine yer verilmesi, ayetin Hz. Muhammed'den (s.a.v)bahsettiğinin bir delilidir. Çünkü burada Hz. Cebrail kastedilirse onun bir şair veya kâhin olabilme ihtimalini akla getirir ki yanlış olur. Çünkü hiç kimse böyle bir ihtimali düşünmez.
وَمَا عَلَّمْنَاهُ الشِّعْرَ وَمَا يَنبَغِي لَهُ
"Biz ona şiir öğretmedik; bu ona yakışmaz da"(10) mealindeki ayetin ifadesi dikkate alındığında, buradaki "saygıdeğer elçi"nin Hz. Muhammed (s.a.v)olduğu anlaşılır.(11)
Bu ayetlerden yola çıkarak, Kur'an lâfzının vahiy meleği veya Hz. Peygamber'e (s.a.v)ait olduğunu söylemek büyük bir çelişkiyi beraberinde getirir. Çünkü vahiy, bir ayette Cebrail'in, diğer bir ayette ise Hz. Peygamber'in (s.a.v)sözü olarak geçer. Eğer bu husus, "a" şıkkında ifade edildiği şekilde anlaşılmazsa, bu takdirde Kur'an lâfzının her iki elçiye ait olması gerekir ki bu açık bir tezattır.
Ayrıca, başka ayetlerde "söz" tabiri, Allah'a da izafe edilmiştir. Nisa Suresinin 122. ayetinde,
وَعْدَ اللّهِ حَقّاً وَمَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللّهِ قِيلاً
"Allah, (bu söylenenleri) hak bir söz olarak vaat etti. Sözünü tutmada Allah'tan daha doğru kim olabilir?" ifadesine yer verilmiştir. Ayette "söz" kavramı, Kur'an'ın söylediği gerçeklerin doğruluğunu ispat sadedinde söylendiği için, Kur'an'la ilgili olmakla beraber, bütün sözlerinin doğru olduğunun bir ifadesi olarak da Allah'a izafe edilmiştir.
نَّا سَنُلْقِي عَلَيْكَ قَوْلاً ثَقِيلاً
"Doğrusu, Biz sana (taşıması) ağır bir söz vahiy edeceğiz"(12) ayetinde Kur'an, doğrudan Allah'ın vahyi olarak ifade edilmiş ve aynı zamanda "ağır bir söz" olarak nitelendirilmiştir.
Bu durumda Kur'an'ın lâfzına işaret eden "söz [kavil]" sözcüğünün, hem Allah'a, hem Cebrail'e (a.s.), hem de Hz. Muhammed'e (s.a.v)izafe edilmiş olduğu görülmektedir.
Kur'an'ın ifadesi doğru olduğuna göre, "söz" kavramının Allah'a izafesini hakikat, diğerlerine ise mecaz manada almaktan başka hiçbir çıkış yolu söz konusu değildir.
Lâfzın Allah'a aidiyetini engelleyen dinî veya aklî hiçbir mâni yokken nassın zahirinden yüz çevirmenin de hiçbir anlamı yoktur. Kur'an'ın manasını bilmediğimiz bir keyfiyetle vahyeden Allah, lâfzını da bilmediğimiz bir şekilde vahy etmiştir.
(b) İkinci görüşün de tutarlı olmadığı şöyle açıklanabilir:
Evvelâ ayetin "O (Kur'an), şüphesiz, daha öncekilerin kitaplarında da vardır" mealindeki ifadesinden hareketle, onun bizzat orada var olduğunu düşünmek ve "Kur'an'ın yalnız manadan ibaret olduğu" tezini ona bina etmek yanlıştır. Çünkü her şeyden önce birinci hüküm/önerme yanlıştır. İlmi bir kaide-i mukarreredir ki, "batıl, makisün aleyh olamaz/yanlışlar, doğruluğun ölçüsü olarak kabul edilemez."
Önceki kitaplarda yer aldığı ifade edilen Kur'an'dan maksat, onun Hz. Muhammed'e (s.a.v)indirileceği haberi ya da onun özü ve ana prensipleri demektir, yoksa Kur'an'ın kendisi değildir. Çünkü Kur'an, daha öncekilere vahy edilmemiştir.(13)
Kur'an'da yer alan,
الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوباً عِندَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالإِنْجِيلِ
"(Kitap ehli) onu (Muhammed'i) yanlarındaki Tevrat ve İncil'de bulurlar"(14) ifadesinde, Hz. Muhammed'in (s.a.v)bizzat kendisinin kastedilmiş olması mümkün olmadığı gibi, Kur'an'ın da bizzat kendisinin o kitaplarda bulunması imkânsızdır.
Müfessirlerden Alûsî de böyle bir düşüncenin doğru olmadığına dikkat çekmiş ve bunun, Kur'an'ın manasının namazlarda okunmasının cevazına dair delil getirilmesinin yanlış olduğunu, bu düşüncenin çürüklüğünden dolayı İmam-ı Azamın konuyla ilgili verdiği fetvasından geri döndüğünü ve bu geri dönüş konusuna dair birçok tahkik ehli âlimlerin görüş bildirdiğini ifade etmiştir.(15)
Sözün özü: Ruhaniyetiyle vahye mazhar olan Hz. Muhammed (s.a.v)için, "O cesediyle değil de sadece ruhuyla peygamberdir" demek ne kadar yanlış ise Kur'an'ın sadece manasıyla Kur'an olduğunu iddia etmek de o kadar anlamsızdır.(16)
Dipnotlar
1-bk.Menna, el-Kattan, Mebahis, fi ulûmi'l-Kur'an, s. 35.
2-bk. ez-Zerkanî, Menahilu'l-İrfan, I/49; el-Kattan, 36.
3-Kelâmcıların ve İslâm filozoflarının, "kelâm-ı nefsî, gayr-ı nefsî," "mahlûk, gayr-ı mahlûk" vb. kendi çağlarında kullandıkları kavramlarla, zaten çağımızda karışık olan kafaların bir daha karıştırılmasının bir anlamı yoktur. Batıl şeylerin tasviri kadar, hazmedilmeyen ilmin tasviri de safi zihinleri dalâlete düşürür. Bu sebeple o detaylara girmenin ve o terminolojiyi kullanmanın doğru olmayacağını düşünüyorum.
4-et-Tekvir, 81/19-20.
5-el-Hakka, 69/38-48.
6-eş-Şuara, 26/196.
7-krş. Yazır, VIII/324.
8-Geniş bilgi için bk. el-Kurtubî ve Yazır, a.g.y.
9-bk. el-Beydavî, VII/350; el-Kurtubî, XVIII/ 274.
10-Yasin, 36/69.
11-bk. ez-Zemahşerî, IV/606, 607; Yazır, VII/324-325; Taberî, Cebrail ihtimalini hiç kaale bile almamış. bk. et-Taberî, XIV/66.
12-el-Müzzemmil, 73/5.
13-krş. İbnTeymiyye, el-Fetava'l-Kübra, V/144.
14-el-A'raf, 7/157.
15-bk. el-Alûsî, XIX/ 125-126.
16-bk.İbnTeymiyye, V/149-150.
Bu yazıya yorum yazın
Bu yazıya gelen yorumlar.
DİĞER YAZILAR
YUSUF SURESİNDE BAZI İ’CAZ İŞARETLERİ-2
SUREDE YER ALAN 7 Sayısındaki Tevafuk: a)Mısır melikinin rüyasında gördüğü ineklerin say
YUSUF SURESİNDE BAZI İ’CAZ İŞARETLERİ-1
Yusuf İsmi Yusuf ismi konusunda birkaç noktaya işaret etmekte fayda vardır: Birinci Nokta: Gen
ALLAH NEDEN KENDİSİ İÇİN “BİZ” TABİRİNİ KULLANMIŞTIR?
Muhterem Müslümanlar! وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَق
“KUR’AN’DA KAÇ MELEK HZ. MERYEM’LE KONUŞTU?” SORUSUNA CEVAPTIR
Muhterem Müslümanlar! Oryantalistler ve onların yerli borazanları aşağıdaki iki âyet arası
KUR’AN SADECE ARAPLARA MI İNDİRİLDİ?
Muhterem Müslümanlar! Caetani gibi Oryantalistler, وَمَا أَرْسَلْنَا مِن ر
İSLÂM PEYGAMBERİ KUR’AN’I YAZDI MI YA DA BAŞKALARINDAN İKTİBAS MI ETTİ?
Muhterem Müslümanlar! Bazı oryantalistler, Peygamberimiz Hz. Muhammed(sav)’in, Kur’an-ı Ker
KUR'AN-I KERİM'DE ÇELİŞKİ, BİLİMSEL VE TARİHİ HATALAR VAR MI?
Muhterem Müslümanlar! Oryantalistler Kutsal Kitabımızda âyetlerin birbiri ile çeliştiğini,
HZ. PEYGAMBER’İN GÜVENİRLİLİĞİ VE KUR’AN’IN TEBLİĞ EDİLMESİNDE ONA GÜVENMEMENİN İTİKÂDÎ SONUÇLARI
Son zamanlarda Kur’an’ın mahiyetine dair bir takım düşünceler ileri sürülmektedir. Bu kon
ANLAMADAN KUR’AN OKUMANIN FAYDASI VAR MI? ÖLÜYE KUR’AN OKUNUR MU?
Sordular: -Hocam, Kur’an’ı anlamadan okumanın faydası yoktur, diyenler var. Bir de bazı ho
KUR’AN’DA TEKZİP KAVRAMI
Sözlükte tekzip; Yalanlamak, doğru olmadığını savunmak ve inkâr etmek anlamlarına gelir. T
KUR’AN OKUMANIN SEVABI ÖLÜYE GİTMEZ Mİ?
Değerli Kardeşlerim, Geçenlerde TRT Kurdi’de yayınlanan bir program esnasında bir hemşehrim
- KUR’AN’DA ZALİM VE ZULÜM
- KUR’AN’DA İSM KAVRAMI
- NAZM-I MEBANİ İLE NAZM-I MAANİ ARASINDA TEVAFUK
- KUR’AN’IN TERTİBİNDEKİ BELAGAT NÜKTELERİ
- GÖĞÜ YÜKSELTTİ VE MİZANI KURDU
- ADALET VURGUSU
- SALIVERİLEN İKİ DENİZ
- KUR'AN'IN TEFSİRE OLAN İHTİYACI, SÜNNETİN TEFSİRDEKİ YERİ-4
- KUR'AN'IN TEFSİRE OLAN İHTİYACI, SÜNNETİN TEFSİRDEKİ YERİ-3
- KUR'AN'IN TEFSİRE OLAN İHTİYACI, SÜNNETİN TEFSİRDEKİ YERİ-2
- KUR'AN'IN TEFSİRE OLAN İHTİYACI, SÜNNETİN TEFSİRDEKİ YERİ-1
- VAHİYDE LÂFIZ VE MANA İLİŞKİSİ-3
- VAHİYDE LÂFIZ VE MANA İLİŞKİSİ-2
- VAHİYDE LÂFIZ VE MANA İLİŞKİSİ-1
- KUR’AN’I KUR’AN YAPAN UNSURLAR
- KUR’AN’DAN BİR BELAGAT ÖRNEĞİ: “FASDE’ BİMA TÜ’MER”
- DERT KUR’AN’I ANLAMAK OLMALI, MİLLETİN İMANINI SARSMAK OLMAMALI (III)
- DERT KUR’AN’I ANLAMAK OLMALI, MİLLETİN İMANINI SARSMAK OLMAMALI-2
- DERT KUR’AN’I ANLAMAK OLMALI, MİLLETİN İMANINI SARSMAK OLMAMALI
- KUR’AN’IN TARİHSELLİĞİNİ İDDİA EDENLER!.
- DOĞRUDAN İNSANA HİTAP EDEN AYETLER-2
- DOĞRUDAN İNSANA HİTAP EDEN AYETLER-1
- KUR’AN’IN İ’CAZI
- KUR’AN’DA TEHADDÎ MERHALELERİ
- KUR’AN’IN BİR BENZERİ GETİRİLEMEZ
- KARIŞMAYAN İKİ DENİZ
- TEFSİRLER KAÇ KISIMDIR?
- KUR'AN'DAKİ TEKRARLARIN HİKMETİ
- FATİHA DA NAMAZ GİBİ İLAHÎ BİR PROJENİN PARÇASIDIR
Rabbin için namaz kıl ve kurban kes.
Kevser:2
GÜNÜN HADİSİ
"Ümmetimin tamamı affedilmiştir, ancak günahlarını ilan edenler müstesna!"
Buhârî
SON YORUMLAR
- Bütün beytlerin tercümesini gönderebilir misiniz? sitede sadece son birkaç...
- Fıtrat, namaz, tevafuk, sırlar ve tüm bunların sahibi zişanı İlahi kusur...
- Selamünaleyküm İnternette mütalaalı risale i nur dersleri diye arama yapt...
- bu kıymetli yazıdan dolayı ahmed izz kardeşimize teşekkür ederiz çok mani...
- selamün aleyküm Ahmed kardeşimizi tebrik ediyor ve bu faideli tercümelerin...
- Yanında okuyan diğer öğrencileri; Molla Muhammed Kasori Molla Muhammed Era...
- Benim merhum babam Molla İbrahim Azizi de onun yanında icazeti tamamlamıştı...
- Teşekkürler. Sanırım Envar neşriyat idi.Tam hatırlayamıyorum.....
- Çok güzel bir çalışma Rabbım ilminizi arttırsın bu çalışmalarınızı...
- Merhaba, Ben Foliant yayınlarından uğur. Sizinle iletişim kurmak istiyoruz ...
TARİHTE BU HAFTA
ANKET
Sitemizle nasıl tanıştınız?
Yükleniyor...