KUR’AN’DAN BİR BELAGAT ÖRNEĞİ: “FASDE’ BİMA TÜ’MER”
Kendi belagatine secde ettiren ayet: Bu çalışmada, kadimden beri îcazlı belagatiyle i’cazlı fesahatiyle İslam âlimlerinin dikkatini çeken ve bazı edipleri kendine secde ettiren فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ ayetinin bu veciz fakat mu’ciz olan iki kelimelik ifadesini açıklamaya, beşer üstü belagat incilerini, inceliklerini göstermeye çalışacağız.
Kendi belagatine secde ettiren ayet:
Bu çalışmada, kadimden beri îcazlı belagatiyle i'cazlı fesahatiyle İslam âlimlerinin dikkatini çeken ve bazı edipleri kendine secde ettiren فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ ayetinin bu veciz fakat mu'ciz olan iki kelimelik ifadesini açıklamaya, beşer üstü belagat incilerini, inceliklerini göstermeye çalışacağız.
Kendisine gelen ilahî vahyi şimdiye kadar gizlice tebliğ eden Hz. Peygamber(s.a.v),"
فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ
(Emr olunduğun şekilde ortaya çık, vahyi tebliğ et!) mealindeki Hicr Suresinin 94. ayetinde ve benzerlerinde yer alan ilahi emirden sonra açıkça ortaya çıkmış ve ilahî mesajları insanlara açıktan aktaramaya başlamıştır. Artık gizli kapaklı bir şey bırakmamış, her şeyi açıkça ortaya koymuştur. Kalbinin sedefinde dizilmiş olan hakikat incilerini –dost, düşman-herkese teşhir etmiştir.
فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ
cümlesi, iki kelimeden ibaret çok veciz bir ifade olduğu halde çok geniş manalar ihtiva eden mucizevî bir îcaza sahiptir. Eskiden beri âlimlerin üzerinde durduğu yüksek bir belagat örneğini teşkil etmektedir.
Bu ayetin belagat ve fesahatinin derecesini tam olarak anlayabilmek, belki de Kur'an'ın indiği devirdeki Arap belagatını anlamakla mümkündür. Belki de bedevî Arabın "neden secdeye gittin, yoksa Müslüman mı oldun?" diyenlere "Hayır ben Müslüman olmadım, ben sadece bu ayetin belagatına secde ediyorum"(1) şeklinde verdiği cevabın asıl hikmetini ve belagatın gerçek sırrını hiç öğrenemeyeceğiz. Onun için, o bedevînin iç dünyasına yansıyan, kalbinin duvarlarına çarpan ve dimağında yankılanan bu semavî ifadenin tamamını değil, bilebildiğimiz kadarıyla bazı inceliklerini açıklamaya çalışacağız.
-Önce şunu söyleyelim ki, İslam âlimleri bu ayetin çok yüksek bir belagata sahip olduğu konusunda hemfikirdir. Hatta bazılarına göre, bu ayetin ifadesindeki belagat tonlaması Kur'an'da en zirvede olan bir miyara sahiptir.. Şüphesiz, "uhruc=artık dışarıya çık", yahut "izhar=ortaya çık" kelimeleri yerine "Isda' " kelimesinin tercih edilmesinin elbette birçok hikmeti vardır. Bu hikmet ve incelikleri şöyle birkaç madde halinde sırlayabiliriz:
a-Ayetin ilk kelimesi فَاصْدَعْ "dır. Bu kelimenin beş altı anlama geldiği, bu sebeple de "فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ ayetinin altı yönden yorumlanabileceği bildirilmiştir.
Bunları şöyle sıralayabiliriz: Birincisi: "Emrolunduğun istikamete doğru yürü; çekinme!" İkincisi: "Emrolunduğun şekilde ortaya çık! Üçüncüsü: Cehri olan namazlarda Kur'an'ı açıktan oku; korkma! Dördüncüsü: Emrolunduğun şekilde Allah'ın vahyini tebliğ etmek üzere açıktan ilan et! Beşincisi: "Emrolunduğun şekilde hak ile batılı birbirinden ayırıver!" Altıncısı: "Emrolunduğun tarzda sana indirilen vahyi, hem toplu halde hem ferden ferda muhataplarına ulaştır!"(2)
b-Bu kelime aslında "açıktan tebliğ et, ortaya çık" manasına gelir. Ancak "Fasde' " kelimesi, "belliğ=tebliğ et" kelimesinden daha güçlü bir emir ifade etmektedir. Tabliğ'de bazen müspet cevap olmayabilir. Fakat "فَاصْدَعْ " de kesin cevap alınacak bir emri ifade etmektedir."(3)
c-Bu kelimenin kök harfleri olan "S-D-A" fiili, parçalamak, yarmak manasına gelir. "İnsadaati'z-züccacetü" demekle, bardağın yarıldığını, kırıldığını, çatladığını ve dolayısıyla içinde bulunan meşrubatın (su mu, ayran mı?) ne olduğunun anlaşıldığını belirtmiş oluruz. Burada istiare-i beyaniye vardır. Suyun dışarı akması için yarılması gereken şişenin bu yarılmasını ifade etmek üzere kullanılan "Sad' " kelimesi, gelen vahyin dışarıya akmasını sağlayan Hz. Peygamber(s.a.v)'in kalbinin yarılması için kullanılmıştır. Buna göre ayetin efendimize hitaben verdiği mesaj şöyle olur: "Resulüm! – Bütün herkes tarafından açıkça görülmesi için-Allah'ın Cebrail vasıtasıyla kalbine koyduğu hakikatlerin üzerindeki gizlilik perdesini yırt at. Kalp şişesini yar ki, içinde bulunan maddî-manevî hayatın iksiri ağzından akıversin!"(4)
c-İbn Ebi'l-İsba'ın bu ayeti açıklaması şöyledir: "Resulüm! Sana vahiy edilenlerin hepsini açıkla ve beyan etmekle emrolunduğun her şeyi tebliğ et. Bunların bir kısmı muhataplarından bazılarının kalbine çok ağır da gelse, kalpleri de çatlasalar, yine de bu vahyi açıklamadan çekinme!" Ayette kalplerin yarılması, şişelerin yarılmasına benzetilmiştir. Bunun ortak benzetme yönü(vech-i şebeh) şöyledir: Kırılan şişenin içindeki sıvının, kalpleri üzerinde icra ettiği tesir de farklı şekilleriyle kendini gösterir. Müspet veya menfi olarak kalplerin üzerinde husule gelen tesirin sonucu olarak bazı yüzlerde –inkârın, hoşnutsuzluğun alameti olan-kızgınlık ve somurtkanlık; bazı yüzlerde de –kabulün, sevincin alameti olan- inşirah ve tebessüm belirmeye başlar.(5)
Kelimenin bu manasına göre ayeti şöyle de anlamak mümkündür: "Bazılarının kalbi buna dayanamayıp çatlayıverse bile buna aldırma, Allah'ın sana vahiy ettiği hakikatlerden ne varsa hepsini açıkça tebliğ et!
d-"S-D-A"nın kök harflerinden türeyen "Suda'" kelimesi baş ağrısı manasına gelir. Kelimenin bu etimolojik yönü nazara alındığında ayetin manası şöyle olur: "Emrolunduğun şeyi açıkça ilan et, hakikatleri -muarızlarının kafalarını çatlatırcasına- haykır, tebliğ et; şirke bulaşmışların menfi tavırlarına aldırma!"
e- Kelimenin bu anlamına göre, ayeti şöyle de anlamak mümkündür: "Emrolunduğun hakikatleri anlatırken bu uğurda başın da ağrıyabilir, inkârcılar tarafından eziyet de görebilirsin, başın derde de girebilir, bütün bunlara hazırlıklı ol ve şartlar ne olursa olsun Allah'ın mesajını kullarına ulaştır; müşriklere aldırma, onlardan asla çekinme!"
f-"S-D-A" kelimesinden türetilmiş olan "Sadî' " kelimesi, gün ağarması manasına gelir.(6)
Bu anlamı göz önünde bulundurulduğunda ayeti şöyle anlamak mümkündür: "Resulüm! Suskunluk gecesi bitti, konuşmanın zamanı olan gün ağarmıştır. Gece karanlığı gibi olan gizli tebliğ dönemi bitti, artık gündüz gibi hakikatleri gün ışığına çıkarmak zamanı gelmiştir. O halde, aydınlık bir geleceğin temelini atmak üzere ilahî vahiy güneşinin kalbine doğan hakikatlerinin ışıklarını bütün insanların akıl ve gönül akranlarına yansıt!"
g-' فَاصْدَعْ'' kelimesi, iki şeyin arasını ayırmak anlamına da gelir. Bu anlama göre ayetin manası şöyle olur: "Resulüm! Emrolunduğun şekilde hak ile batılı birbirinden ayır ve hakikati insanlara olduğu gibi tanıt!"(7)
h-' فَاصْدَعْ' kelimesi, iki şeyin arasına ayırmak manasıyla şunu ifade etmektedir: "Resulüm! Sen sana emrolunan tevhid akidesini, hak ve hakikatleri çekinmeden inkârcıların yüzlerine haykır! Haykır ki, şu inkârcılar topluluğu farklı yaklaşımlarıyla farklı yerde bulunsun, birbirinden ayrılsın, tefrikaya düşsün"(8)
ı- "S-D-A" kelimesi üç harften ibarettir:
- Burada yer alan üç harften ilki "sad" harfidir ki tibak harflerindendir. Üst kısmı başta olmak üzere ağzın içini dolduracak bir fonetiğe sahiptir. Bu da İlk defa Kur'an'ın açıktan yapılacak tebliğ ve ilanının haşmetine uygun bir ses tonudur.
-Ortadaki "dal" harfi ise, kalkale harflerindedir ki, dudakların hemen gerisindeki bir mahrece ve sesi depreştirme fonetiğine sahiptir. Bu da gizli olan bir şeyin üstündeki perdeyi kaldırmak ve muhatabın yüreğini hoplatacak bir ses anlamına gelir. Kalkale harflerinin bir özelliği de ikinci bir titreşimle ses tonunun tekrarlanmasını sağlamaktır. Bu harf bu özelliğiyle açıkça ifade edilen hakikatlerin bir defaya mahsus değil, her zaman tekrar edilmesini ön gören tebliğ vazifesinin sürekliliğine işaret etmektedir.
-Kelimenin son harfi olan "Ayin" ise, boğaz harflerinden olduğu için iç derinliği ve gerçeği seslendiren davetçinin bütün kalbî samimiyetini çağrıştıran bir özelliğe sahiptir.
-Ayetin ikinci kelimesi "بِمَا dır. Bir ismi mevsul olan "ma" harfi, başında yer aldığı ilahi emrin tamamını, bütün detaylarını içine alacak genişliktedir.
-Ayetin üçüncü kelimesi olan "تُؤْمَرُ" fiili, muzari sigasının meçhul kalıbında geniş zaman kipidir. Bu da ifadeye geniş bir kapsam kazandırmaktadır. Evet, "Tü'mer" fiili, kök harfleri olan 'emir" kavramıyla açıktan yapılacak tebliğin kesin lüzumuna, muzari sigasıyla şimdiki ve gelecek zamanı içine alacak şekilde ilahi emrin açıktan tebliğin, bundan böyle hayat boyu devam etmesi gereken geniş kapsam boyutuna, meçhul kalıbıyla da, gelen emirlerin önceden meçhul olup bilinmemesi, tebliğin yapılmasına mani bir mazeret olmadığına işaret edilmiştir.
Buna göre, ayetin manası "Gelen emrin mahiyeti ne olursa olsun, daha önce bir benzeri gelsin veya gelmesin, bilinsin veya bilinmesin, emrolunduğun ve emrolunacağın her şeyi mutlaka tebliğ et!" şeklinde anlaşılabilir.
Hülasa: Bu kısa ifadede bu kadar uzun ve değişik hakikatlere işaret etmek, şüphesiz îcazlı bir i'caza sahip olan Kur'an'a mahsus bir ifade tarzıdır.
İbn Aşur'un ifadesiyle "bu, gerçekten bir îcaz-ı bedidir."(9)
Dipnotlar
1-Maverdi, Ebu'l-Hasen Ali b. Muhammed, en-Nüketu ve'l-Uyun, Beyrut, ts., 1/30.
2-Maverdi, 3/174.
3-bk. Zerkeşi, Bedreddin Muhammed b. Adullah, el-Burhan fi Ulumi'l-Kur'an, Beyrut, 1376/1957, 3/437; Suyuti, Celaleddin Abdurrahman, el-İtkan fi Ulumi'l-Kur'an, Kahire, 1394/1974, 3/152.
4-krş. Zerkeşi, 3/443; Suyuti, 3/185.
5-Suyuti, 3/185.
6-Zemahşeri, Ebu'l-Kasim, Carullah Mahmud b. Amr, el-Keşşaf, an hakaiki ğavamidi't-tenzil, Beyrut, 1407, 2/590.
7-Bk. Zemahşeri, a.g.y.
8-Şevkâni, Muhammed b. Ali el-Yemeni, Fethu'l-Kadir, Beyrut, 1414, 3/172-173.
9-İbn Aşur, Muhammed Tahir b. Muhammed, et-Tunisi, et-Tahrir ve't-Tenvir, Tunus, 1984, 14/88.
Bu yazıya yorum yazın
Bu yazıya gelen yorumlar.
DİĞER YAZILAR
YUSUF SURESİNDE BAZI İ’CAZ İŞARETLERİ-2
SUREDE YER ALAN 7 Sayısındaki Tevafuk: a)Mısır melikinin rüyasında gördüğü ineklerin say
YUSUF SURESİNDE BAZI İ’CAZ İŞARETLERİ-1
Yusuf İsmi Yusuf ismi konusunda birkaç noktaya işaret etmekte fayda vardır: Birinci Nokta: Gen
ALLAH NEDEN KENDİSİ İÇİN “BİZ” TABİRİNİ KULLANMIŞTIR?
Muhterem Müslümanlar! وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَق
“KUR’AN’DA KAÇ MELEK HZ. MERYEM’LE KONUŞTU?” SORUSUNA CEVAPTIR
Muhterem Müslümanlar! Oryantalistler ve onların yerli borazanları aşağıdaki iki âyet arası
KUR’AN SADECE ARAPLARA MI İNDİRİLDİ?
Muhterem Müslümanlar! Caetani gibi Oryantalistler, وَمَا أَرْسَلْنَا مِن ر
İSLÂM PEYGAMBERİ KUR’AN’I YAZDI MI YA DA BAŞKALARINDAN İKTİBAS MI ETTİ?
Muhterem Müslümanlar! Bazı oryantalistler, Peygamberimiz Hz. Muhammed(sav)’in, Kur’an-ı Ker
KUR'AN-I KERİM'DE ÇELİŞKİ, BİLİMSEL VE TARİHİ HATALAR VAR MI?
Muhterem Müslümanlar! Oryantalistler Kutsal Kitabımızda âyetlerin birbiri ile çeliştiğini,
HZ. PEYGAMBER’İN GÜVENİRLİLİĞİ VE KUR’AN’IN TEBLİĞ EDİLMESİNDE ONA GÜVENMEMENİN İTİKÂDÎ SONUÇLARI
Son zamanlarda Kur’an’ın mahiyetine dair bir takım düşünceler ileri sürülmektedir. Bu kon
ANLAMADAN KUR’AN OKUMANIN FAYDASI VAR MI? ÖLÜYE KUR’AN OKUNUR MU?
Sordular: -Hocam, Kur’an’ı anlamadan okumanın faydası yoktur, diyenler var. Bir de bazı ho
KUR’AN’DA TEKZİP KAVRAMI
Sözlükte tekzip; Yalanlamak, doğru olmadığını savunmak ve inkâr etmek anlamlarına gelir. T
KUR’AN OKUMANIN SEVABI ÖLÜYE GİTMEZ Mİ?
Değerli Kardeşlerim, Geçenlerde TRT Kurdi’de yayınlanan bir program esnasında bir hemşehrim
- KUR’AN’DA ZALİM VE ZULÜM
- KUR’AN’DA İSM KAVRAMI
- NAZM-I MEBANİ İLE NAZM-I MAANİ ARASINDA TEVAFUK
- KUR’AN’IN TERTİBİNDEKİ BELAGAT NÜKTELERİ
- GÖĞÜ YÜKSELTTİ VE MİZANI KURDU
- ADALET VURGUSU
- SALIVERİLEN İKİ DENİZ
- KUR'AN'IN TEFSİRE OLAN İHTİYACI, SÜNNETİN TEFSİRDEKİ YERİ-4
- KUR'AN'IN TEFSİRE OLAN İHTİYACI, SÜNNETİN TEFSİRDEKİ YERİ-3
- KUR'AN'IN TEFSİRE OLAN İHTİYACI, SÜNNETİN TEFSİRDEKİ YERİ-2
- KUR'AN'IN TEFSİRE OLAN İHTİYACI, SÜNNETİN TEFSİRDEKİ YERİ-1
- VAHİYDE LÂFIZ VE MANA İLİŞKİSİ-3
- VAHİYDE LÂFIZ VE MANA İLİŞKİSİ-2
- VAHİYDE LÂFIZ VE MANA İLİŞKİSİ-1
- KUR’AN’I KUR’AN YAPAN UNSURLAR
- KUR’AN’DAN BİR BELAGAT ÖRNEĞİ: “FASDE’ BİMA TÜ’MER”
- DERT KUR’AN’I ANLAMAK OLMALI, MİLLETİN İMANINI SARSMAK OLMAMALI (III)
- DERT KUR’AN’I ANLAMAK OLMALI, MİLLETİN İMANINI SARSMAK OLMAMALI-2
- DERT KUR’AN’I ANLAMAK OLMALI, MİLLETİN İMANINI SARSMAK OLMAMALI
- KUR’AN’IN TARİHSELLİĞİNİ İDDİA EDENLER!.
- DOĞRUDAN İNSANA HİTAP EDEN AYETLER-2
- DOĞRUDAN İNSANA HİTAP EDEN AYETLER-1
- KUR’AN’IN İ’CAZI
- KUR’AN’DA TEHADDÎ MERHALELERİ
- KUR’AN’IN BİR BENZERİ GETİRİLEMEZ
- KARIŞMAYAN İKİ DENİZ
- TEFSİRLER KAÇ KISIMDIR?
- KUR'AN'DAKİ TEKRARLARIN HİKMETİ
- FATİHA DA NAMAZ GİBİ İLAHÎ BİR PROJENİN PARÇASIDIR
Allah'a ve Resûlü'ne iman edin. Sizi, üzerinde tasarrufa yetkili kıldığı şeylerden harcayın. Sizden iman edip de (Allah rızası için) harcayan kimselere büyük mükâfat vardır.
Hadid, 7
GÜNÜN HADİSİ
Ramazan ayı girdiği zaman cennetin kapıları açılır, cehennemin kapıları kapanır ve şeytanlar da zincire vurulur.
Tirmizi, Savm 82, (807); İbnu Mace, Sıyam 45, (1746)
SON YORUMLAR
- Bütün beytlerin tercümesini gönderebilir misiniz? sitede sadece son birkaç...
- Fıtrat, namaz, tevafuk, sırlar ve tüm bunların sahibi zişanı İlahi kusur...
- Selamünaleyküm İnternette mütalaalı risale i nur dersleri diye arama yapt...
- bu kıymetli yazıdan dolayı ahmed izz kardeşimize teşekkür ederiz çok mani...
- selamün aleyküm Ahmed kardeşimizi tebrik ediyor ve bu faideli tercümelerin...
- Yanında okuyan diğer öğrencileri; Molla Muhammed Kasori Molla Muhammed Era...
- Benim merhum babam Molla İbrahim Azizi de onun yanında icazeti tamamlamıştı...
- Teşekkürler. Sanırım Envar neşriyat idi.Tam hatırlayamıyorum.....
- Çok güzel bir çalışma Rabbım ilminizi arttırsın bu çalışmalarınızı...
- Merhaba, Ben Foliant yayınlarından uğur. Sizinle iletişim kurmak istiyoruz ...
TARİHTE BU HAFTA
ANKET
Sitemizle nasıl tanıştınız?
Yükleniyor...