SORU: Çocuklara oruç tutturmak için baskı yapmak doğru mudur? Çocuk ne zaman oruca başlamalıdır?

CEVAP: Cenab-ı Hak: "Allah size kolaylık ister, zorluk istemez" (Bakara/185) buyuruyor.

Bir başka ayette: "Allah din hususunda size zorluk yüklemedi" (Hac/78) buyurulmuştur.

Bir başka ayetle ise: "Allah hiçbir şahsa gücünün yettiğinden baş­ka, yük yüklememiştir" (Bakara/286) buyurulmuştur.

Hz. Peygamber de: "Bu din sağlam bir dindir. Onda bir şeye (iba­det veya uygulamaya) girişirken kolaylıkla (işe) başlayınız" buyuru­yor. Çünkü insan kendisine ağır gelecek şeylere girişirse kendisini yo­rar. Dolayısı ile Allah'ın kullarına lütfettiği rahmet ve kolaylıktan mah­rum olur.

Şüphe yok ki oruçta bir çeşit zorluk ve yorgunluk vardır. Zira oruç tutan kimse tanyerinin ağarmasından itibaren, güneş batana kadar yeyip içmeyi bırakmak durumundadır. Henüz ömrünün ilk yıllarında olan çocuğun buna gücü yetmez. Bunun için İslâmiyet, ergenlik yaşının al­tındaki çocuğa orucu farz kılmamıştır. Nitekim Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:

"Üç kişiden (sorumluluğu yazan) kalem kaldırılmıştır: Ergenlik ya­şına gelene kadar çocuktan, uyanıncaya kadar uyuyan kimseden ve aklı başına gelene kadar deliren kişiden."

Demek oluyor ki bu kimseler dinî görevlerle yükümlü değildir. Bu kimseler dinî bir görevi yapmamaktan dolayı Allah tarafından hesaba çekilmez. Bunlar ehliyet sahibi olana, gücü yetecek hale gelene kadar sorumlu tutulmazlar.

Fıkıh âlimleri çocuğun on yaş civarlarında oruçla yükümlü tutulacağını söylemişlerdir. Zira çocuğun oruca gücü yetecek çağa gelmesi yetiştiği çevrenin durumuna ve gelişme durumuna göre değişiklik arzeder. (Bu sebeble de âlimler kesin bir yaş tesbit etmemişlerdir).

Hz. Allah insanları bir takım görevlerle yükümlü tutmakla onla­rı bitkin hâle getirmek, yorgun düşürmek istememiştir. Aslında Al­lah'ın kullarına bir takım görevler yüklemesi onları daha güçlü, daha sıhhatli ve fazilet sahibi kimseler yapmak istemesindendir.

Bu bakımdan en iyisi velinin çocuğu oruca alıştırmasıdır. Bunu yaparken baskı ve şiddete başvurmamalı, yumuşak ve ibadeti sevdirici bir yol izlemelidir. Böyle yapılmasından maksat, çocuğu oruçtan nefret ettirmemek ve orucu sevimsiz hâle getirmemektir.

Siyerden öğreniyoruz ki Hz. Peygamber döneminde Müslümanlar, çocuklarını gücü yetecek çağa gelince oruca alıştırırlardı. Yemeği unutturmak ve oruca teşvik etmek için bir takım oyuncak ve hediyeler hazırlarlar, bunlarla açlığa karşı çocuğu teselli ederlerdi.

Bu konuda güvenilir bir doktorun görüşünü almak iyi olur. Belki çocukta bizim bilmediğimiz bir hastalık veya gelişme bozukluğu ola­bilir. Doktor çocuğun oruca dayanabileceğini söyleyince artık ona oruç tutmak farz olur.

Üniversite öğrencisine gelince; onun oruç tutması farzdır. Çünkü o yaştaki bir kimse oruca dayanabilir. Ders çalışacağı gerekçesi ile böyle bir kimsenin orucu tutmaması caiz değildir. Zira üniversite öğ­rencisi hem oruç tutup, hem dersine devam edebilir. Gündüz ilgilen­mediği dersini geceleyin yapabilir. Zira ramazan gecelerinde genellik­le uzun süre boş vakit olmaktadır.

Kaynak

Prof. Dr. Ahmed Şerbasi

Soru Cevaplı İslam Fıkhı

Terc: Heyet

Özgü Yayınları