Geredeli Aziz lakabıyla tasavvuf tarihine geçmiş olan Şeyh Halîl Efendi 1785 (H. 1200) senesinde Gerede'de dünyaya gelmiş ve 1843 (H: 1259) yılında Gerede'de Hakkın rahmetine vâsıl olmuştur. [Ali Rıza Ünlü'nün Gerede kitabında Balcılar (Ali Fakih) Köyü'nden Emir Oğullarından Abdullah'ın oğlu olduğu ve (1163 H / 1747 M) tarihinde doğduğu yazılıdır. Yine bu kitaba göre Şeyh Halil Efendi, ilk tahsilini köydeki mektepte yapmış ve Tarikât-ı Nakşiyye'ye intisab etmiştir.

 Bir arkadaşı ile seyahate çıkan Halil Efendi, Ankara'nın Çubuk kazasında arkadaşından ayrılıp Çankırı'nın Çerkeş kazasına gitmiştir. Çerkeş'te Tarikat-ı Şabaniyye'nin (Tarikat-ı Halvetiyye'nin Şabaniyye kolu) ikinci pîrî olan meşhur ve ma'ruf (arif- bilge) şeyh Mustafa Efendi'yi ziyaret ederek kendisine intisab etmiştir. Bir müddet sonra hilâfet alarak irşâda devam etmiştir.]

Şeyh Halil Efendi, bu gün Seviller Mahallesi Aşağı Tekke Camii'nin bulunduğu yerdeki dergâhında ömrünün 36 yılını irşâd vazifesini yerine getirerek tamamlamıştır.

Çok kâmil bir insan olan Şeyh Halil Efendi, saraya davet edilen şeyhler arasında idi. Şöhretini duyan Osmanlı Padişahı Sultan II. Mahmud, kendisini İstanbul'a davet etmiş, kendisi de bu davete icabet etmiştir.

Sarayda defalarca yapılan saray sohbetlerinde kerâmet ve kemâlâtı fark edilmiş; saraya davet edilen diğer şeyhlerden üstün olduğu görülmüştür. "Ameller niyetlere göredir" Hadis-i Şerifine verdiği arîf cevapları, kerametleri ve hikmetleri hem Sultanı hem de İstanbul uleması (âlimleri)'nı hayrete düşürmüş ve bundan dolayı onların takdir ve hürmetine nail olmuştur.

Buna mukabil Sultan II. Mahmud tarafından kendisine Habibe hanım adında bir cariye, bir saat ve bazı güzel hediyeler takdim edilerek memleketine dönmesine müsaade edilmiştir. Padişah tarafından sevilip takdir edilen ve saray çevresinde itibar gören Şeyh Halil Efendi, ölünceye kadar da sarayla irtibatını devam ettirmiştir.

Şeyh Hacı Halil Efendi'nin şeyhi açık kerâmetli yüce bir zât olan Şeyh Hacı Mustafa Efendi'dir. Çerkeş'te ümmeti irşâd ile meşgul olan Mustafa Efendi, irşâd halkasında 13 halife yetiştirmiştir. Şeyh Hacı Mustafa Efendi'nin en güzidesi (seçkini), feyz ve kemâl/olgunluk yönü ile halifelerinin en başta geleni "Geredeli Aziz" diye nâm almış olan Şeyh Hacı Halil Efendi ile Beypazarlı Şeyh Ali Efendi'dir.

Şeyh Halil Efendi, Halvetîlik'in Cemaliyye ana kolundan şubelenmiş Şeyh Şaban Veli Hazretleri'nin kurmuş olduğu Şa'baniyye kolunun Nasuhiyye ve Çerkeşiyye silsilesinden yetişerek, adıyla anılan "Halîliyye" kolunu kurmuştur. Eldeki kayıtlara göre 18 halife yetiştirmiştir. Şeyh Halil Efendi'nin Hacı Osman, Mustafa, Mes'ud adında üç büyük oğlu ve bir de Habibe hanımdan doğma Hacı Hamdi Efendi adında dört oğlu olmuştur.

İşte bu dört oğlundan biri olan Osman Efendi, ardından Fuad-ı Sani ve yine oğullarından divan sahibi Şeyh Mustafa Rûmî Efendi halife olmuştur. Feyz ve kemâline binaen Hacı Halil Efendi'den gelen silsileye/kol Şabaniler tarafından da "Ortakol" denilmiş ve kendisi bir şube kurucusu gibi yüceltilmiştir. Bu gün Şeyh Hacı Halil Efendi'den teselsül eden tarikat kolu halen devam edegelmektedir.

1843 tarihinde Hakkın rahmetine kavuşan Şeyh Hacı Halil Efendi, dergâh ve cami müştemilatının avlusuna defnedilmiştir. Bilahare padişahın emriyle maliye nazırı Gazi Ahmet Muhtar Paşa tarafından şu anki türbesi yaptırılmıştır. Bunun yanı sıra iki ocaklı bir su değirmeni de vakfedilmiştir. (1)

_____________________________________________________________________

Abdülkerim Abdülkadiroğlu, M. Taşçı, Dîvân /Mustafa Rûmî Efendi (Şeyh- Geredeli); Ankara 1998, Anıl Matbaa ve Ciltevi; Takdim s.III-IV, Geçmişten Günümüze Gerede, Emin ajans, 2000 s. 72-73; Ali Rıza Ünlü, Tarih Boyunca Gerede; İstanbul 2000, Yenigüven Matbaacılık, s. 130-136.