Muhammed Emin Er Hocaefendi

Soru: Sadaka, namaz, oruç ve Kur'an okumanın sevabı ölüye ulaşır mı?

Cevap: Âlimlerin ortak görüşüne göre sadakanın sevabı ölüye ulaşır ve ölü bundan faydalanır. Doğru olan görüş de budur. Şafii fakihi Ebu'l-Hasen el-Maverdi el-Basri'nin el-Hâvî adlı eserinde bazı kelamcıların görüşü olarak verdiği "ölüye hiçbir sevap ulaşmaz" şeklindeki kanaat, tamamen asılsız ve Kitap, Sünnet ve ümmetin icmaına açıkça aykırı, hatalı bir kanaattir. Bu sebeple üzerinde durmaya bile değmez.

Namaz ve oruçla ilgili olarak Şafii mezhebinin ve âlimlerin çoğunluğunun görüşü sevabının ölüye ulaşmayacağı yönündedir.

Ancak ölenin farz bir orucu varsa ve velisi yahut velinin izin verdiği bir kimse ölenin yerine kaza orucu tutmak istiyorsa, bu durumda İmam Şafii'nin iki farklı görüşü vardır. Bunlardan en meşhur olanı, böyle bir şeyin caiz olmadığıdır. Fakat Şafii mezhebinin önde gelen son devir âlimlerinin doğru kabul ettiği görüş, bu tür bir orucun olabileceği şeklindedir.

Kur'an okuma meselesine gelince, Şafii mezhebinin bu konuda bilinen görüşü, Kur'an okuma sevabının ölüye ulaşmayacağıdır. Fakat bu mezhebin bazı alimleri ulaşabileceği yönünde kanaat belirtmişlerdir.

Âlimlerin bazı grupları ise, namaz, oruç, Kur'an okuma gibi tüm ibadetlerin sevabının ölüye ulaşabileceğini ifade etmişlerdir. Sahih-i Buhari'nin "Babu men mâte ve aleyhi deyn: üzerinde ödeyemediği borçla ölen kimse hakkındaki bab" başlıklı bölümünde, İbn Ömer'in namaz borcuyla ölen bir kadının kızına, annesinin namazlarını kaza etmesini emrettiğini anlatan bir rivayet yer alır.

el-Havi'nin müellifi, Ata b. Rabâh'ın ve İshak b. Râhûye'nin, "ölü adına namaz kılmak caiz değildir" şeklinde kanaat belirttiklerini nakleder. Bizim mezhebin (Şafii) alimlerinden İmam Ebu Muhammed el-Bağavî ise, et-Tehzîb adlı eserinde şöyle demektedir: "Ölünün, kılamadığı her namazı için bir müd yemek verilebilir." Aslında tüm bu görüşler, zayıftır. Çünkü tek delilleri, dua, sadaka ve hac gibi sevabının ölüye ulaşması icma ile sabit olan amellere kıyas etmekten ibarettir. Oysa İmam Şafii ve onun gibi düşünenlerin görüşleri, "insana ancak kendi çalıştığı vardır"(1) ayet-i kerimesine ve Peygamber Efendimizin şu hadisine dayanmaktadır: "İnsanoğlu öldüğünde üç şey haricinde amel defterine hiçbir şey kaydedilmez: Sadaka-i cariye (herhangi bir hayır hizmeti) yahut insanların faydalanabileceği bir ilim veya kendisine dua edecek bir evlat"(2).

İbn Kayyım el-Cevziyye ise Kur'an'ın karşılıksız okunması ve sevabına ölünün ruhuna hediye edilmesi halinde, oruç ve haccın sevabının ölüye ulaşması gibi bunun da ulaşacağını ifade etmektedir.(3)

Muhammed Emin Er

Fetvalar

Dipnotlar

1- Necm 53/39

2-Nevevi, Sahih-i Müslim Şerhi, c. 1, s. 89-90

3-İbn Kayyım el-Cevziyye, Kitâbu'r-Rûh, s. 316