Vefatının 50. sene-i devriyesinde rahmetle andığımız Bediüzzaman hazretleri etrafında, ülkemizin mümtaz ulemasından İsmail Çetin Hocaefendi ile 19.03.2010 tarihinde bir mülakat gerçekleştirmeyi Rabb-i Rahimimiz nasip buyurdu. Hocaefendi, bizden önce Beyan Dergimizin röportajı için gelen abi ve hocalarımızla görüştüğü için yorgun olmasına rağmen, bizi de kabul etti. Mevla kendilerinden razı olsun ve İslam ümmetinin başı üzerinden eksik etmesin. Bize de böyle zatları tanıyıp, sevmek, istifade ve istifaze etmek nimetini bahş eylesin. Âmin. Selam ve Dua ile. Salih Okur, cevaplar.org

-Muhterem hocam, genel olarak eserlerinizde Bediüzzaman için “Ekmel-ül Ulema” tabirini kullanıyorsunuz? Bununla neyi kast ediyorsunuz?

-Âlimlerin en üstünü manasına kullanıyorum. Zamanında “Türkiye’mizde en üstün âlim” demiştim. Halen o görüşteyim.

-Bediüzzaman’ın kısa bir medrese tahsili ile bu seviyeye ulaşmasını bazıları taaccüple karşılıyor, akıldan uzak görüyorlar?

-Bunun garipsenecek yanı yok ki! İslam tarihinde böyle zatlar çok..Bediüzzaman’dan daha az yaşayan ama büyük seviyelere ulaşan âlimler olmuş. Mesela İmam Şafii elli beş yaşında vefat etmiş, ama İmam Şafii olmuş. Cenab-ı Hak isterse, insanı bu seviyelere ulaştırabilir. Bunda şaşılacak, taaccüp edilecek bir şey yok..

-Daha önce sizinle yaptığımız bir sohbette Üstad için “Cem-ül Cem mertebesindedir” demiştiniz. Bununla neyi kastetmiştiniz?

-Bir ilimde değil, birçok ilimlerde tekâmül etmiştir demek istiyorum. Mesela sadece hadisçi, sadece kelamcı, sadece fıkıhçı, sadece müfessir, sadece felsefeci değil, birçok ilimlerde tekâmül etmiş demek istedim.

-Nadir ulema bu mertebeye çıkmıştır, demiştiniz..

-Şimdi de aynısını söylüyorum.

-Bu sözünüze itirazlar gelmişti..

-Bu, benim şahsi kanaatimdir..İnsanlar böyle sözleri kabul etmemekle kafir ve fasık olmazlar. Ancak ayet ve mütevatir hadisleri red eden kâfir olur. Sahih hadisleri kabul etmeyen fasık olur. Böyle zatları kabul etmeyenler ise onların kemalatlarından istifade etmemiş olur.

Mesela Şeyh Abdülkadir Geylani’yi inkâr eden kimse kâfir yahut fasık olmaz. Ama bütün evliyayı inkâr ederse o zaman küfür söz konusu oluyor. Ama sadece Abdülkadir Geylani’yi red etse, onun kemalatının feyzinden mahrum olur.

-Bediüzzaman tecdit olarak neler getirmiştir?

-Tecdid yeni bir şeyler getirmek demek değildir. İslam eskimemiştir ki yeni bir şeyler getirilsin. Deforme olmamıştır ki reforma ihtiyaç hissedilsin. Dini yenilemek demek, dinin yapısını değiştirmek demek değildir. O asrın ihtiyacına göre dini düşünceyi tekrar sunmak demektir.

Mesela sana bir kırmızı elbise giydirsem, sonra onu değiştirip beyaz bir elbise giydirsem sen değişir misin?

-Hayır.

-Hah, tecdid de işte böyle..Dinin asrın insanların uygun olarak anlatılmasıdır ki, Bediüzzaman’ın da, ondan önceki müceddidlerin de yaptıkları bundan ibarettir. Bu anlatım, dinin maddesini, cismini değiştirmez. Değiştirse, o reform olur. Semavi bir dine beşeri düşünceyi sokmak olur.

Demek istediğimiz, tecdid izah manasınadır. Yenilemek, yeni bir şeyler getirmek manasına değildir.

Müceddid hadisindeki “men yüceddidu leha dineha” ifadesindeki “men” mutlaktır. Yani bir kişi olabilir, birkaç kişi olabilir, bir cemaat olabilir..

-Bediüzzaman’ın eserlerinde zaif hadis var mıdır?

-Vardır, mevdu dahi var.

-Peki, bir müceddit nasıl böyle hadisleri eserine alır?

-İtimat etti. Bizim de itimat ettiğimiz gibi..İmam Gazali’nin itimat ettiği gibi.. Sana söylemiştim, eskiden ben de bazı kitaplara ve hocalarıma itimad ederek hadisleri almıştım. Sonra onların tahrici sırasında altı tanesinin mevdu olduğu ortaya çıktı. Bunlardan bir tanesi ittifaklıdır, diğerleri ihtilaflıdır. İtimadımdan dolayı o zaman yazmıştım.

Mesela “İlim Çin de dahi olsa alınız” hadisini daha önceleri hocalarıma itimaden yazmıştım. Bunun hadis olmadığını ümmi bir zattan öğrendim..Sofiydi kendisi..

-Keşfi açık biriydi bildiğim kadarıyla..

-O, hadis olmadığını söylediğinde altı ay bu mesele etrafında uğraştım. Sonunda gördüm ki, orada ki “velev bi’s Sin”(Çin de dahi olsa) müdrectir. Yani “ilmi talep ediniz” kısmı hadistir. Bir ravi bunu kaydederken oraya “Çin de dahi olsa” diye yorum düşmüş. Sonraları ravinin bu yorumu hadisin metnine derc edilmiş ve bu şekli almış.

Yine "Taleb-ül İlmi fariyzetün ala külli Müslimin ve Müslimetin” (İlim kadın erkek her Müslüman’a farzdır) hadisindeki “Müslimetin(kadın Müslümanlar) kısmı hadise sonradan eklenmiştir. Zaten Müslimin kelimesinde tağlib sanatıyla hem erkek hem de kadın Müslümanlar kastedilmiştir.

Sonra bir husus daha var. Ehl-i hadis ve başkalarının nezdinde, helal haram gibi şer’i hükümler, Allah Teâlâ’nın sıfatları hususundaki itikad müstesna, zaif hadis hususunda tesahül yani gevşeklik göstermek caizdir. Mesela mevizelerde, amellerin faziletleri hususunda, kıssalarda, tergib ve terhib(bir amele teşvik veya bir amelden korkutma) hususunda zaif hadisler kullanmak caizdir.

Sonra zaif ve mevdu hadis hükmünü vermek içtihadidir. Bir hadis âliminin içtihadına göre sahih olan bir hadis, haddizatında zaif ve mevdu olabilir. Aksi de geçerlidir.

Ama, “Risalelerde zaif hadis var” demek bahanesiyle zavallı gençleri o hazineden soğutmak büyük bir insafsızlıktır ve vartanın en derin çukuruna düşmek demektir.

-Cevşen duasını naklettiğinden dolayı da bazı kesimler kendisine itiraz ediyorlar..

-Cevşen Zeynelabidin’e isnad edilir, ama benden senedini sorarsan bulamam. Söyle bakalım, Bediüzzaman’dan önce bu Cevşen-ül Kebir var mıdır yok mudur?

-Vardır..

-Nerede?

-Mecmuat-ül Ahzab’ta..

-Mecmuat-ül Ahzab’ı kim yazmış?

-Ahmed Ziyaeddin Gümüşhanevi hazretleri..

-O zaman Cevşen için Bediüzzaman’a itiraz eden bu adamlar öncelikle Şeyh Ahmed Ziyaeddin Gümüşhanevi’ye itiraz etmiş olurlar. Şu anda Şeyh Ahmed Ziyaedin Gümüşhanevi’ye mümasil bir âlim var mıdır, yoktur. Hem onun etrafında bir çok hadis âlimi vardı..

-Efendim çok yoruldunuz, son olarak bir şey sormak istiyorum, medrese hocalarınız üstadı nasıl tanıyorlardı?

-Hepsi de Bediüzzaman’ın büyük bir âlim olduğunu kabul ediyorlardı..

-Kendisiyle arkadaşlık yapanlar var mıydı?

-Vardı..

-Efendim, Allah razı olsun, çok teşekkür ederim..

-Allah senden de razı olsun..