*Üslublar’ının Bedâatinden Garib ve Müstahsenliğinden

Kur'ân'ın üslûbu demek, Kur'ân ifadesindeki kelimelerin seçiminde ve cümlelerin teşkil edilmesinde ve konuların beyan edilmesinde, kendisine mahsus anlatım tarzı demektir. Dildeki kelimeler ve dilbilgisi kuralları değişmediği hâlde, o dilde yazanlar ve konuşanlar, ayrı ayrı üslûplara sahip bulunurlar. İşte Kur'ân da Arapça dil kaidelerine uygun olup o kuralların dışına çıkmadığı halde, diğer bütün ifadelerden hemen ayırt edilen özgün bir anlatım tarzına sahiptir.(1)

Kur’an’ın nazil olduğu dönemde Arapça’da nazım ve nesir olmak üzere iki edebî tür vardı. Âlimlerin çoğunluğuna göre Kur’an’ın söz dizimini ve üslubunu bunlardan hiç birine benzememektedir. Velid b. Mugire’nin “Arap şiirini, kasidesini, recezini benden daha iyi bilen yoktur. Muhammed’in söylediği Kur’an bunlardan hiçbirine benzemiyor” şeklindeki ifadesi de bunu göstermektedir. Bediüzzaman Hazretleri Kur'ânın üslûbları hakkında Yirmi Beşinci Söz'de şöyle bir açıklama yapmıştır:

Kur'ânın üslûbları

1.Hem garibdir, (Hem hayret verici ve orjinal)

2.Hem bedi'dir, (Hem eşi, benzeri olmayan.)

3.Hem acibdir, (Hem alışılmış surette olmayan.)

4.Hem mukni'dir. (Hem ikna eden, kanaat veren.)

5.Hiçbir şeyi, hiçbir kimseyi, taklid etmemiş.

6.Hiç kimse de onu taklid edemiyor.

7.Nasıl gelmiş, öyle o üslûblar

*Taravetini, (Tazeliğini)

*Gençliğini,

*Garabetini (Hayret vericiliğini) daima muhafaza etmiş ve ediyor.(2)

Seyyid Kutub’a göre, Kur'ân üslûbunun büyüleyiciliği, onun hem şiirin hem de nesrin meziyetlerini bir araya toplamasından kaynaklanmaktadır.(3)

Kur'ân üslûbu, üstün belâgatı, sesleri ve harfleri seçmesi, âhengi, kelâmdaki insicam ve tutarlılığı, terğib ile terhib arasında, Cennet nimetleriyle Cehennem azapları arasında dengeli tasvirleri ile dinleyenleri büyüler. Eğitici kıssalar ve meseller ile gerçekleri bedahet hâline getirerek, fikir tartışması gerginliğe girmeden hedeflenen telkin gayesine ulaşır.(4)

Kur'an'ın üslubu hakkında Tefsirul Münir adlı eserinin sunuş bölümünde şu maddeler sıralanmıştır

1-Arapçada olsun başka dillerde olsun alışılmış her türlü söz düzeninden farklı harikulade söz düzeni. Çünkü Kur'an-ı Kerim'in söz düzeninin şiirle hiç bir ilgisi yoktur.

2- Arapların kullandığı bütün anlatım üslûblarından ayrı ve farklı bir üslûp.

3- Asla herhangi bir mahlûkun söylemesi düşünülemeyecek şekilde akıcı bir ifade. Bunu meselâ Kaf sûresinde; Yüce Allah'ın: "Halbuki arz bütünüyle kıyamet gününde onun kabzasıdır..." (Zümer, 39/67) buyruğundan itibaren surenin sonuna kadar olan bölümleri ile: "Sakın o zalimlerin işlediklerinden Allah'ı gafil sanma" (İbrahim, 14/42) den itibaren sûrenin sonuna kadar olan bölümlerinde rahatlıkla görebiliriz.

4- Arapçayı hiçbir Arap için mümkün olmayacak bir şekilde kullanmak. Öyle ki ittifakla her bir kelimenin ve her bir harfin yerli yerinde kullanıldığı kabul edilmektedirler.

Zaten üslubunu bu şekliyle düzenleyen yüce Rabbimiz de şöyle buyurmaktadır: "Biz ona (Muhammed -s.a.-)e şiiri öğretmedik. Bu ona yakışmaz da. "(Yasin, 36/69) (5)

Ayrıca, Kur'an üslubunun bilinen hiçbir söz kalıbına benzemediği şu rivayetten de anlaşılmaktadır:

“Ebu Zerr'in kardeşi Uneys, Ebu Zerr'e şöyle demiş: Ben Mekke'de senin dinin üzere Allah tarafından peygamber olarak gönderildiğini ileri süren bir adamla karşılaştım. Ona: Peki insanlar ne diyor, diye sorunca şöyle dedi: Onlar şairdir, kâhindir, sihirbazdır diyorlar. -Uneys şair birisi idi.- Ben, kahinlerin sözlerini dinlemişimdir. Onun sözü kâhinlerinkine benzemiyor. Söylediği sözleri şiir çeşitlerine, vezinlerine vurdum, ancak benim tespitime göre, hiçbir kimsenin dilinden dökülen şiire benzemiyor. Allah'a yemin ederim, şüphesiz ki o doğru söylüyor ve onu itham edenler yalan söylemektedirler.” (6)

DİPNOTLAR

1-Yeni Ümit, Sayı : 63 Kur’ân-ı Kerim’in Üslûbu,Prof. Dr. Suat YILDIRIM

2-Sözler, s. 338

3-Kur'ân'da Edebî Tasvir, Trc. Süleyman Ateş, Ankara, 1969, s. 155-156.

4-Yeni Ümit, Sayı : 63 Kur’ân-ı Kerim’in Üslûbu,Prof. Dr. Suat YILDIRIM

5-Vehbe Zuhayli, Tefsirul Münir Sunuş Bölümü

6-Müslim Fedailu’s -sahabe-132