Soru: Cemaatle namazın hükmü nedir?

Cevap: Cemaatle namazın meşru olduğunda âlimler icma ve ittifak etmişlerdir. Bunun insanlar içinde açıktan yapılması lazımdır. .

İmam Ebu Hanife ve Şafii (Rahimehumallah) Cuma dışındaki namazların cemaatle kılınmasının farzı kifaye olduğunu söylemişlerdir.

Hanefilerin diğer bir kavline göre vaciptir. Özürsüz cemaati terk edene ta’zir cezası verilir, şahidliği kabul edilmez. Komşuları ses çıkarmazlarsa onlar da günaha girmiş olurlar. Allâme İbni Hacer “cemaati terk etmek büyük günahlardandır.” demiştir.

Şeyhan (Buhari ve Müslim) (Radyallahü Anhüma) nın tahriç ettikleri hadiste, Rasululah (Sallallahü Aleyhi Vesellem) şöyle buyurmuşlardır: “Vallahi içimden öyle geçti ki, namazı, emredeyim de ikamet getirilsin; sonra bir adama emredeyim de cemaate namazı kıldırsın; sonra yanlarında odun demetleri bulunan bir takım adamları beraberime alarak namaza gelmeyen topluluğa gideyim ve üzerlerine evlerini ateşle cayır cayır yakayım.”

Dipnot

Hadis Buhari ve Müslim’de yer almaktadır. Hadisin buradaki lâfzı Müslim’indir. Muhterem müellifin Ebu Hanife ve Şafi’inin kavli olarak gösterdiği “namazın cemaatle kılınmasının farz-ı kifâye olması hükmü Hanefi fıkıh kitaplarında Tahavi ve Kerhi’nin kavli olarak geçmektedir.

Mezheplerin ve fakihlerin bu husustaki kavillerini ve namazların cemaatle kılınması ile ilgili bazı fıkhi meseleleri, faydalı olur düşüncesi ile aşağıya özet olarak kaydediyoruz.

Namazlarda cemaatin, Farz-ı aynı olduğunu söyleyenler: Ahmet b. Hanbe!

Davud Zahiri’dir

Farzı aynı olduğunu fakat sahih olmasının şartı olmadığını söyleyenler: İbni Huzeyme

İbni Münzir

Ata

Evzaî

Ebu Sevr

Ahmet b. Hanbel ‘in sahih olan kavli ve Şafiînin de kavli (Farz olduğunu söyleyenler yukarıdaki hadisi ve benzerlerini delil olarak göstermektedirler.)

Farz-ı kifaye diyenler :(Hanefilerden) Tahavi

Kerhi,

Ve birçok Şafii fakihi, Şafinin muhtar olan kavli de budur.

Sünneti müekkede diyenler: Ebu Hanife

Malik

(Bir vecih olarak) Şafiiler

Vacip diyenler: Bazı Hanefi fakihleri (vacip olması sünnet ile sabit olduğundan ona sünnet denilmiştir, diye te’vil ediyorlar.)

Farz-ı Ayn olmadığını söyleyenlerin birçok delilleri var ise de en kuvvetlisi yine bu hadis-i şeriftir. Diyorlar ki bu hadiste bildirilen ceza yalnız niyyette kalıp peygamber (S.A.V.) in tehdidi fiilen icra edilmemiştir. Cemaat farz-ı ayn olsaydı onu yerine getirmeyenlerin cezası açıklanan ceza olduğuna göre elbette yakalarını bırakmayacaklardı.

Cemaatin fazileti hususundaki hadisler de yine cemaatin farzı ayn olmadığını gösteriyor. Çünkü cemaatle kılınan ecir tek başına kılınandan 27 defa çok olursa tek başına kılanların ecri var demektir.

Bütün bu bahsedilenler Cuma’dan başka namazlar hakkındadır. Cuma’nın sahih olması için cemaatin farz olduğunda ihtilaf yoktur. Cevhere’de açıklandığına göre,“Bir adam evinde eşi veya çocuğu ile birlikte cemaat olup namazını kılsa, cemaat sevabını alır.” Cevhere / 76 Amire Matbaası 1316

“Muteber fıkıh metinlerinde, Hulasa’da, Muhit’ta, Muhit-ı Serahsi’de kaydedildiğine göre cemaat sünnet-i müekkedir. Cuma’dan başka namazlarda bir kişiden fazla olursa, birisi âkıl (“namazı bilen” Cevhere/76) çocuk olsa bile cemaat meydana gelmiş sayılır.” ( Fetavayı Hindiyye 1/82, 83 Matbaa-i Kübra Bulak- Mısır) (mütercim)