Denizyıldızı, yengeç, kuyruklu kurbağa ve kertenkelelerin kopan bacak ve kuyrukları bir süre sonra kendilerini yenileyebiliyorlar. İlim adamları bu tarz canlılar arasında bölünme ve yaralanma neticesinde kaybolan vücut parçalarının yeniden meydana gelmesi ve tamir edilmeleri hadisesine “rejenerasyon” ismini veriyorlar.

Genel olarak omurgalılarda organlar bir defa oluşur ve bir daha yenilenmez. Fakat saç, kıl gibi deriden meydana gelenler ile kan hücreleri bunun haricindedir. Omurgalıların memeliler sınıfı rejeneratif potansiyel bakımından en zayıf grup olmasına rağmen bunlarda bile deride bazı yaralanmaların ve hatta tahrip olan karaciğer hücrelerinin bile yenilenmesi söz konusudur. Omurgalılarda diğer aksi uç ise yani rejeneratif potansiyelin en yüksek olduğu grup, yukarıda da adı geçen kuyruklu kurbağaların bulunduğu gruptur. Bunlarda kopan kol, ayak ve kuyrukların tamamıyla yenilenmesi söz konusudur. Hatta baştan kopan göz gibi organlar bile yenilenebilir.

Kuyruklu Kurbağa

Kuyruklu kurbağanın bacağı veya gözü düşmanı ile mücadele ederken koptu ise önce bu bacağın kopuk yeri kan hücreleri ve fibroblastlar tarafından tamir edilir, üzeri komşu epidermal hücrelerin göç etmesiyle örtülür. Kopuk yerin uç kısmında blastema denilen bir hücre kümesi teşekkül eder. Bu hücrelerin faaliyeti ile önce fibrokıkırdak, daha sonra kemik, kas ve kan damarları meydana gelir. Sinirler ise kesik sinir uçlarının rejenerasyonu ile teşekkül eder. Epidermis de ilk meydana gelen epidermal dokunun hücrelerinin bölünmesiyle yeni şeklini alır ve neticede kaybedilen bacak tekrar kazanılmış olur. Eğer gözde göz merceği kopmuşsa iris tabakası yeni bir göz merceği meydana getirir. İrisle beraber göz merceği de kaybolmuşsa retinal pigment epiteli tarafından yeni bir mercek ve iris meydana getirilebilir. Fakat gözde mercek mevcut iken yeni bir ikinci mercek meydana gelmez mevcut olan mercek ortadan kalkınca, bu tesir de ortadan kalkmakta ve yeni bir mercek meydana gelebilmektedir. Bu şekilde teşkil edilen gözde hiçbir anormallik olmadan görme işini mükemmel olarak yapabilmektedir.

Şaşırtan Sorular

Burada enteresan olan husus şudur: Ayağın veya gözün kopuk yerindeki hücreler önceden normal farklılaşmamış vücut hücreleri idi, nasıl oluyor da ayak koptuktan sonra aynı hücreler sanki gizli bir yerden emir almış gibi kıkırdak, kemik, kas ve epitel hücreleri şeklinde farklılaşarak yeni bir ayak meydana getiriyor. Acaba o hücrelerde bu ayağın bir planı var mıydı? Yoksa hücreler organizmanın bir ayağa ihtiyacı olduğunu öğrendiler mi? Neden daha önce beşinci bir ayak meydana gelmedi de, vücudun ihtiyacı olduğu zaman ona bir ayak hediye edildi? Herhalde bu akılsız ve şuursuz hücrelere bu işi nasıl yapıyorlar?