Sözlükte irtidat, geri dönmek anlamına gelir.

Terim olarak irtidat, kişinin kendi isteğiyle İslam dininden çıkması demektir.

Müslümanlıktan çıkarak İrtidat eden kişiye mürtet denir.

Mürtet olan kişi açısından şu fıkhi sonuçlar ortaya çıkar:

1.Nikâhı düşer.

2.Malları müsadere edilir.

3.İrtidat edip isyancı olmuşsa öldürülür.

4.İrtidat edip düşman saflarına katılmışsa öldürülür.

5.Mürtetin hakk-ı hayatı yoktur.

6.Tövbe ederse suçu düşer.

7.Mürtedin cezası yetkili olmayan kişiler tarafından uygulanmaz.

Hz. Muhammed (s.a.v.)'in vefatından sonra meydana gelen kitlesel irtidat hareketlerine ridde hareketleri denir.

Kitlesel irtidat hareketleri iki kaynaktan beslenmiştir:

1-Zekât vermeyi reddedenlerin başlattığı isyanlar:

Zekât vermek istemeyenlerden bir kısmı İslamiyet'i kabul ettiklerini, ancak zekât vermeyeceklerini söylüyordu. Bunlardan bir kısmı da giderek İslam'ı tamamen reddedip mürtet olmuşlardı. Hz. Ebubekir her iki durumda bulunanlarla da savaşıp onları yendi.

2-Yalancı peygamberler etrafında güç bulan hareketler:

Ortaya çıkan dört yalancı peygamber ile bunlarla ilgili gelişmeler ve sonuçları kısaca şöyledir:

1.Esved el-Ansî:

Esved el-Ansî, Hz. Peygamber hastalanınca Yemen bölgesinde peygamber olduğunu iddia ederek ortaya çıktı. Esved, Hz. Muhammed (s.a.v.)'in emriyle önce İslamiyet'e davet edildi; daveti kabul etmeyince de öldürüldü.

2.Tuleyha bin Huveylid el-Esedî:

Tuleyha, Hz. Peygamber'in vefatından sonra peygamberlik iddiasında bulundu. Hz. Ebubekir'in emriyle Tuleyha'nın üzerine yürüyen Halit bin Velid'in komutasındaki İslam ordusu onun taraftarlarından bir kısmını öldürdü, diğerleri ise yenilip dağıldı. Suriye tarafına kaçarak canını kurtaran Tuleyha, Hz. Ömer döneminde Medine'ye gelip Müslüman olduğunu söyleyerek halifeye biat etti. Daha sonra bir mücahit olarak fetih hareketlerine katıldı.

3.Secah bint Haris:

Irak yakınlarındaki bir kabileye mensup olan Secah, bir hıristiyan'dı. Zekât ödemek istemeyenlerin isyanları sırasında peygamber olduğunu iddia edip çok sayıda taraftar topladı. Daha sonra Müseylemetülkezzab'ın teklifi üzerine onunla anlaşıp kendisiyle kısa süren bir evlilik yaptı. Ardından peygamberlik iddiasından vazgeçip kabilesine döndü. Muaviye döneminde Müslüman oldu.

4-Müseylemetülkezzâb:

Beni Hanife kabilesi reisi olan Müseyleme, Hz. Peygamber yaşarken onu Medine'de ziyaret edip vefatından sonra hakimiyetin kendisine verilmesini istemiş, ancak Resulullah bu teklifi kabul etmemişti. Bunun üzerine Medine'den ayrılan Müseyleme, Yemen'de Hz. Peygamber'e bir mektup yazarak kendisinin de peygamber olduğunu, dünyanın yarısının Kureyşlilere diğer yarısının da kendi kabilesine ait olacağını yazdı. Hz. Muhammed (s.a.v.) bu mektuba verdiği cevapta Müseyleme'nin "kezzab" olduğunu ifade etti. Faaliyetlerine devam eden Müseyleme, Hz. Peygamber'in vefatından sonra, Halit bin Velid komutasındaki ordu tarafından yenilgiye uğratılarak öldürüldü. Kavmi tekrar İslamiyet'e döndü.