Soru; Ahirette günahkâr müminlere şefaat caiz midir? Rivayetlerde böyle bir şeyin gerçekliğinden söz edilmekte midir?

Cevap: Kadı İyaz şöyle demektedir: "Ehl-i Sünnet'in bu konudaki görüşü, şefaatin aklen caiz, naklen vacip olduğu yönündedir. Çünkü Yüce Allah şöyle buyurmaktadır:

يَوْمَئِذٍ لَّا تَنفَعُ الشَّفَاعَةُ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَنُ وَرَضِيَ لَهُ قَوْلا

"O gün, ancak Rahman'ın izin verdiği ve sözünden hoşlandığı kimselerin şefaati fayda verebilir"(1)

وَلَا يَشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ارْتَضَى

" Allah'ın razı olduğundan başkasına şefaat edemezler"(2) Bu konuda daha pek çok ayet vardır.

Öte yandan Peygamber Efendimiz'den (s.a.v.) nakledilen rivayetlerin toplamı ahirette günahkar müminlere şefaat edilebileceği hususunda tevatür derecesine ulaşmış durumdadır. Nitekim selef, halef ve onlardan sonra gelen Ehl-i Sünnet ulemasının bu meselede icmaı vardır. Hariciler ve bir kısım Mutezile ise, şefaati reddederek günahkârların cehennemde ebediyen kalacakları görüşünü savunmuşlardır. Bu konuda öne sürdükleri deliller ise şu ayetlerdir:

فَمَا تَنفَعُهُمْ شَفَاعَةُ الشَّافِعِينَ

"Onlara şefaatçilerin şefaati fayda vermez"(3)

مَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ حَمِيمٍ وَلَا شَفِيعٍ يُطَاعُ

"Zalimlerin ne samimi bir dost ne de sözü dinlenen bir şefaatçi var.(4) Oysa bu ayetler kafirler hakkındadır. Şefaatle ilgili hadisleri, 'cennete girmeyi hak edenlerin derecelerini artırılması' şeklinde yorumlamaları da asılsız bir iddiadır. Zira konuyla ilgili hadislerin lafızları, ateşe girmeyi hak edenlerin (cezalarını çektikten sonra) oradan çıkacakları noktasında gayet açık bir şekilde ifade etmekte; Harici ve Mutezile'nin görüşlerinin tamamen çürütmektedir."(5)

Soru; Kâfirlerin hayırlı amelleri, azaplarının hafifletilmesine fayda eder mi?

Cevap: Kadı İyaz şöyle demektedir: "Kâfirlerin, amellerinden fayda görmeyecekleri, ne nimet ne de azabın hafifletilmesiyle mükâfatlandırılmayacaklarına dair icma hâsıl olmuştu".

İmam Hafız Fakih Ebu Bekr el-Beyhaki de "el-Ba's ve'n-nüşûr" adlı eserinde, buna benzer görüşleri bazı âlim ve kelamcılardan nakletmekte ve şöyle demektedir: "Kâfirlerin, küfür üzere ölmeleri halinde, yaptıkları hayırlı amellerin boşa gideceği ile ilgili ayet ve hadisleri, sadece ateşten kurtulup cennete giremeyeceği şeklinde anlamak mümkündür. Bunun ötesinde küfrünün dışında işlemiş olduğu günahların bir cezası olarak çekeceği azap, hayattayken yaptığı hayırlı ameller sebebiyle hafifletilebilir."(6)

Dipnotlar

1-Tâhâ 20/ 109

2-Enbiyâ 21/ 28

3-Müddessir 74/ 48

4-Gâfir 40/ 18

5-A.g.e., c. 3, s. 35

6-A.g.e., c. 3, s. 87