*Beyan’ının: Berâat’inden, Faik ve Safvet’inden,

Bedâat sözlükte; acîp ve garib olma, yeni zuhur etme, hayret verici mânâlarına gelir. Istılah olarak ise bedâaat, üslûbun hem garip, hem bedî’, hem acip, hem iknâ edici ve hiçbir şeyi, hiçbir kimseyi taklit etmemiş olmasıdır.

Berâat ise sözlükte; ilim ve şecâatte kendi benzerlerinden üstün olma, her vasıfta tam ve kâmil olma mânâlarına gelir.

Istılah olarak berâat: Rağbetlendirme ve sakındırma, methetme ve kötülememe, ispat ve irşad, delil göstererek ve ispat ederek gâlip gelme ve anlatma gibi kelâma ait bütün kısımları ve hitâbın bütün tabakalarını içine alan beyânın haşmetine, sağlamlığına ve üstünlüğüne denir.

Beyan ise, mananın farklı üsluplarla, çeşitli yollarla ifade edilmesidir. (1)

Kuran’ın beyan’ındaki Berâat, Faik ve Safvet’i değerlendirirken teşvik ve korkutma, övme ve yerme, ispat ve irşad, ikna ve anlatma gibi söz söylemenin her türünde ve hitabetin bütün tabakalarında Kuranın beyanı en yüksek mertebede olduğu görülmektedir. (2) Yani, Kuran manaların anlaşılması için, her türlü ispat, tebliğ ve irşat yoluna başvururken manaya uygun lafızlar kullanmıştır. Kur'ân'ın beyanındaki bu büyüleyici özellik öylesine zengindir ki; icaz, teşbih, temsil, istiare, iltifat, tasvir, cedel, kasem gibi oldukça fazla sayıdaki üslûp özelliklerinin en güzel örneklerini Arap düşüncesi ve zevki Kur'ân'da bulmuş, nesiller boyunca ondan yararlananlar onun zenginliğini tüketememiş olup, hâlâ her yeni nesil onları kendisine yeni gelmiş mesajlar olarak algılamaktadır. (3)

Meani, sözün yerinde kullanılmasını, muhatabın haline uygun söylenmesini sağlar. Mesela, çocukla konuşurken çocuklaşmak, alimle ilmi konuşmak, sözü kabule müheyya olanlara nasihat etmek, inatçı kimselere delilli söz söylemek gibi durumlar meani ile ilgilidir. (4)

Risale-i Nur’da, meani işlenirken, kâinatın ve içindekilerin bir manası olduğundan bahisle, her şeyin yerli yerinde ve manasına uygun bir şekilde yaratıldığını, Kur’an’ın ayetlerinde de her mananın mutlaka bulunması gereken yere göre ifade edildiğini ve mana bakımından Kur’an’la kâinatın birbiriyle paralel olduğunu öğrenmekteyiz(5)

Kur’ân’ın ifadelerinde fesahat ve selaset yani lafzında akıcılık ve kolay okuma özelliği vardır ve mucizedir. Bu mucize yönü şu şekilde ifade edebiliriz: Lâfızların telâffuzunun akıcı olup kulağa hoş gelmesi yanında mananın da dil ve ifade kusurlarından arınmış olarak net ve açık olmasıdır.”Bazı kelimelerin harfleri ve sesleri birbiriyle uyum sağladığı hâlde, bazılarında böyle bir ahenk bulunmaz. Bülbül sesi ile karga sesi bir olmadığı gibi, meselâ her ikisi de "bulut" anlamına gelen "ğamam" ile "bü'ak" kelimelerinin insanın kulağında bıraktıkları etkiler bir değildir. Bazı kelimelerin anlamları açıktır, dolayısıyla, anlatmak istedikleri manâları ifade etme hususunda tam yerlerine otururlar. Bazıları ise, maksatlarının gerisinde kalır, anlamları kapalıdır, ses itibariyle de kulağı tırmalarlar. Keza manâların kapsam ve vuzuhu bakımından kelimeler, umumi veya hususi, mutlak veya mukayyed, hakiki veya mecazi olabilirler.”(6)

Kur'ân'da anlam ile kelime dengesi vardır. İstenilen anlamı anlatmak için, hangi kelimeler gerekiyorsa, ne fazla ne eksik olmaksızın, Kur'ân onları seçer ve kullanır. Kastedilen anlam kelime elbisesini giyerek lâfız hâlinde belirir.

Kur’an

*Benî âdemin en dâhi ediplerini, en harika hatiplerini, en mütebahhir ulemasını muarazaya davet edip

*1300 senedir (şimdi 1400 seneyi aştı) meydan okuyor. Onların damarlarına şiddetle dokunuyor.

*Muarazaya davet ettiği halde kibir ve gururlarından başını semavata vuran o dâhiler

*Ona muâraza için ağız açamayıp kemal-i zilletle boyun eğdiler.(7)

1-Doç. Dr. Şadi Eren Kuranda Teşbih ve Temsiller s:14 Işık Yayınları, 2001/İstanbul

2-Sözler, s. 353

3-Krş. Dihlevî, el-Fevzu'l-Kebir, s.165.

4-Doç. Dr. Şadi Eren Kuranda Teşbih ve Temsiller s:14 Işık Yayınları, 2001/İstanbul

5-Kur’an’ı Anlamada 25. Söz Örneği- Ümit Şimşek, Karakalem Seminerleri

6-Yeni Ümit, Sayı: 63, Kur’ân-ı Kerim’in Üslûbu, Prof. Dr. Suat YILDIRIM

7-Sözler, s. 332