Saatler hayatımızda çok önemli bir yere sahip. Onlarsız yapamayız. Çünkü bütün işlerimizi saate göre programlıyoruz. Mühim bir teknik alet olan saat sadece insana has değil. Bitkiler ve hayvanların da günleri ölçmelerine yarayacak ve onlara birer biyolojik saat vazifesi görecek şekilde programlanmış bir çeşit sistemlerinin olduğunu biliyor muydunuz?

Bilim adamları, “bahçe öteğeni kuşu” yuvasından alınıp kendi kendine bakabilecek duruma gelene kadar yetiştirildikten sonra, dış hayat şartları hazırlanmış bir laboratuara getirildiğinde şöyle bir tablo ile karşılaşıyorlar: Yavru kuşlar serbestçe uçuşan hemcinsleri ile aynı zamanlarda tüy dökmeye başlamışlardır. Tüy dökümünün ortalarına veya sonlarına yaklaşırken, yağları depolamak suretiyle ağırlıklarını iki kat arttırarak en kısa zamanda kış yuvalarına çekilmek üzere hazırlıklarını tamamlamışlardır. Hemcinslerinin kuluçkaya yattıkları yerleri terk ederek gece uçuşlarına geçtikleri devrelere isabet eden zamanlarda, tecrübe için bulundurulan kuşların da geceleri huzursuz oldukları, kafeslerinde oraya buraya uçuşup durdukları ve keskin seslerle cıvıldaştıkları görülmüştür. Kuşlar üzerinde çalışan zoologlara göre bu davranışları onların göç hazırlıklarına başlamak üzere sabırsızlandıklarının bir belirtisi olarak kabul edilmektedir.

Takvim Gibi

Kışın serbest olan hemcinsleri Afrika’daki kış yuvalarına vardıklarında kafesteki kuşların da göç öncesi huzursuzluklarının sona ermiş olduğu ve yine onlar gibi tüylenmeye başladıkları dikkati çekmiştir. İlkbaharda bahçe öteğenleri Avrupa ve Asya’da kuluçkaya yatacakları bölgelerdeki yuvalarına geri döndüklerinde, deney hayvanlarının da yağlanmaya ve göçten önce duydukları huzursuzlukları tekrar yaşamaya başladıkları görülmüştür.

Netice olarak diyebiliriz ki, hayvanların hareketleri takvim gibidir. Göçebe kuşlarla memeli havanlarda sadece kış uykusu, tüy dökümü, göç hazırlıkları ve ağırlıklarında kaydedilen değişiklik takvime uygun olabilmektedir.

Yumuşakçalarda üreme ve deri soyulması, sürüngenlerde deri değişimi ile zindelik kazanışları, memeli hayvanlarda çiftleşme devreleri, boynuz değişimleri, besi maddeleri ve su tüketişleri ile süt üretişleri ve muhtemelen bitkilerde büyüme ve gelişme devreleri de bu gibi düzenle kontrol altına alınabilmektedir. Kuşlardan birinde kuluçkaya geç yatış veya tüy dökümü sırasında kötü beslenişi sonucu tüy değişiminde gecikme görülse bile, bir sonraki yıl içerisinde gizli takvim ayarlamasının ileri gidişi ve senkronize edilişi sayesinde yine normal zamanda tüy dökümünü oluşturmaktadır. Acaba bu hayvanlar zaman ayarlamasını nereden biliyorlar? Bizim saatlerimiz gibi saatleri olmadığına göre bunlara yön gösteren birisi yok mu?