Ehli sünnete göre itikatta mezhep üç olduğu söyleniyor, izah edermisiniz? Amelde mezheblerin birleşmesinin daha uygun olduğunu da iddia edenler var. Açıklarmısınız?

2002-04-04 20:17:10

Mezhep bir yol demektir.Zehebe-yezhebü kökünden gelir. Gidilecek,tutulacak yol,yöntem demek.Büyük kimseler,ellerindeki prensipleri,hakikatleri anlamak için gayret sarf ederler.Ve sonra o prensiplerden,naslardan delillerden kendi kendine bir anlayış çıkar.Bunların anladığı şekli bunlar yaşarlar.Bunlara iktida edenler de arkasından yaşarlar. Böylece mezheb zuhur ediverir.Bu itikada da olur,amelde de olur.Yalnız itikad da hak mezheb olarak yeryüzünde Ehl-i Sünnet vel cemaat olarak iki mezheb kalmış.Ebu Mansur Maturîdî'nin Maturudî mezhebi,bir de Ebu'l Hasen'il Eş'arî'nin Eşari mezhebi.Biz Hanefiler Ebu Mansur-î Maturudî'nin arkasındayız.Çünkü o İmam-ı Azam Ebu Hanifenin mezhebindeydi. Umumiyet itibariyle Hz. Şafii taraftarları da Ebu'l Hasenil Eş'arî'nin arkasındadırlar. Fakat bütün mezhebler akidede bunlardan ibaret değildi, Usûlde Allah birdir.Kitaplar vardır.Haşir vardır.Nübüvvet vardır. Bu mevzuda hiç ihtilafa düşen yoktu.Teferruatında akidede de bir kısım ayrılıklar oluyordu.Mesele efkarınızı bulandırır.Sıfat zatın aynımıdır,gayrimidir?Felâsife diyordu ki sıfat yoktur.Mutezile sıfat zâtın aynıdır diyordu.Maturudî burada değişik bir mülahaza anlatıyordu.Allahın sıfatları var:Hayat,ilim,semi,basar, irade,kudret,kelam tekvin. Sizin de sıfatınız var.Dülgerlik,marangozluk, terzilik, vs. Bunlar sıfatlarınız sizin. Allahın sıfatları zâtının aynı mı ?gayri mi? Kelâmi ince bir mesele.Avama intikal ettirilmez bu mesele.Nazarîdir bunlar.Bunların münakaşası başında kuş var gibi yapılır.Uçuracağım diye korka korka yaparsın bunların münakaşasını,münazarasını.İşte bu noktada İmamlar birbirinden ayrılır,farklı düşünürler.Mesela bakın dakik bir meseleye dikkatimizi rica edeyim.Allah'ın vücud sıfatı var. Var olması demek. Allahın varlığı demek var olması,hayatı demek değildir.Varlık başka şeydir.Bu vücud da bir sıfattır.Vücud zatının aynımıdır,gayrimidir Ayrı düşünebilirmiyiz nazarî olarak. Vücud zâtın aynıdır dediğimiz zaman da demek ki varlık zâtı ecel-i âlânın aynı,birisi buradan hemen bir çıkış yapar şöyle gider,derki:Bütün varlığı ona hasrettiğimiz zamanda siz farkına varmadan panteizme gidiyorsunuz. Neden ?Varlık sadece ondan ibaretse şayet,bunun dışında varlık tasavvur edilemez.Varlığı aksedişini de görmek lâzım.Bu da vücud zâtın gayri olmasıyla olur belki. Ve yahutta Eş'arîlarin dediği gibi ne aynıdır ne de gayrıdır demek suretiyle olması lâzımdır. Mesele çok dakiktir esasen. Mezelle-i akdâmdır.Ayakların kaydığı bir nokta. Taftazânî'miz bile ayağının kaydığını bu noktada iddia eder. Taftazanî emsalini kaydetmek mümkün olmayan bir zat. Böyle dakik ve ince meselelerde farklı mülâhazalar titizlikle ortaya çıkmış. Ve bundan akide mezhepleri meydana gelmiş. Çok cüz1î farklılıklar. Allah'ın varlığı,sıfatları falan değil, işte bu sıfatların böyle nisbî,izafî durumlarında ortaya çıkan bir kısım münakaşalar teferruatta bunları farklı düşünmeye sevk etmiş. Bu imamın arkasından giden onun gibi düşünmüş,onun arkasından giden onun gibi düşünmüş. Ben ellerimi kaldırırken böyle yapıyorsam,beni en büyük bilenler böyle yapmış. Birisi de böyle yapıyorsa onu en büyük bilenler böyle yapmışlar yani. Onu da görürsünüz, onu da görürsünüz. Amelî mesele de tamamen böyledir. Fakat şurada bir hususa dikkatimizi rica edeyim. Bu mezhepler eskiden iki-tane üç tane değildi. Belki yüz tane mezhep vardı. Çünkü her sahabi böyle az küçük bir farkıyla değişik anlıyorsa bunu kendine göre bir mezheptir o. Daha sonra tedvin etti,tekevvün etti,kitaplara yazılınca azaldı bunlar. Amelî mezhepler o kadar çoktu ki Meselâ Ebu Hanife'nin asrına gittiğimiz zaman Süfyan İbn-i Uyeyne ,Süfyan-ı Sevrî ,Zührî, Evzâi,Mâliki gibi bir sürü mezhep sahibi vardı. Fakat bunlarım taraftarları daha sonra cazibesini kaybeden bu güneşlerin arkasından gitmedi. Daha cazibeli güneşlerin arkasından gittiler. Kala, kala tayfasıyla, etrafıyla Ebu Hanîfe Numan İbn-i Sabit,İmam Şafii Muhammed bin İdris,İmam Mâlik ve aynı zamanda Ahmet bin Hanbel Radıyallahü anhüm hazerâtı kaldı. Dini Mübîn-i İslam'a hizmet ettiler. Yalnız ameldeki mezheblerin birleştirilmesi beşeri realiteye aykırıdır. Mezheblerin böyle olması esasen mahz-ı rahmettir.Bu işin geniş olması,geniş tutulması için Allah'ın bir lütfudur. Mezhebleri hiç birleştirmeye lüzum yok.Hepsiyle Allah'a gidiliyorsa birleştirmeye lüzum yoktur.Tehlikeli olan mesele,mezheblerin birbiriyle münakaşa yapmasıdır. İhtilaf edeceğim derken muhalefete düşmesidir.Birbiriyle vuruşma yapmasıdır.Böyle olmadıktan sonra,mizaçlar, meşrebler, mezhepleri ayrı mütaalâ etmede fayda var.

Bu yazıya yorum yazın

Bu yazıya gelen yorumlar.

DİĞER YAZILAR

Her 100 senede bir, 500 senede, 1000 senede müceddid çıkıyor diyorlar. İmam-ı Rabbani Hazretleri Müceddid-i Elf-i sanidir diyorlar. Son müceddinin sıfatı nedir?

Ben bazı olayları daha önceden rüyamda görmüş gibi oluyorum. Bu her zaman olmuyor. Acaba bunun hikmetini nasıl izah edersiniz?

İnsanoğlunun ilk yaratıldığı yer ve diğer kıtalara dağılışı hakkında bilgi verir misiniz?

Sokrata peygamber diyebilir miyiz?

Seccademde ağaç ve cami resimleri var, namaz kılınır mı kılınmaz mı?

Acaba nerede Elhamdülillah, nerede şükür etmeliyiz?

Kabirlerde Kur'an-ı Kerim okunur mu okunmaz mı? Niçin? Hangi kaynakları gösterebiliriz?

İmam Şamil'in hayatını ve Ruslara karşı yaptığı savaşlarını anlatırmısınız?

Bir erkeğin kadına bakması haramdır. Ben talebe olduğum için okulda kadın öğretmenlere bakmak zorunda kalıyorum, bunun da günahı var biliyorum, ama ne yapmam gerekir söyler misiniz?

Tütün içilmesi, satılması tarlada yetiştirilmesinin hükmü nedir?

Cennetten başka, bu yaşadığımız dünyadan başka uzayda yedi türlü dünya varmış, aslı var mı?

Dua eden, bana dua ettiği zaman onun duasına karşılık veririm.

Bakara, 2/186

GÜNÜN HADİSİ

Oruç insanı cehennem ateşinden koruyan bir kalkandır; tıpkı sizi harpte ölüme karşı muhafaza eden bir kalkan gibi...

Buhari,Ebû Davud,Tirmizi, Nesai

SON YORUMLAR

TARİHTE BU HAFTA

*Yıldız Sarayı'nın İttihatçılar'ca Yağma Edilmesi(29 Nisan 1909) *Gazneli Mahmud'un Vefatı(30 Nisan 1030) *Yıldırım Bâyezid Tarafından Manisa'nın Fethi(1 Mayıs 1390) *Fatih Sultan Mehmed Hân'ın Vefatı(3 Mayıs 1481) *Eyüp Sultan Hazretleri(r.a.) Vefât

ANKET

Sitemizle nasıl tanıştınız?

Yükleniyor...