Kader, Allah'ın ilim ve irade sıfatlarıyla, kaza ise tekvin sıfatı ile ilgilidir.

Konuyu doğru anlamak için önce bu iki terimin sözlük ve terim anlamlarını bilmemiz gerekir.

Kader kelimesini sözlük anlamı: Ölçü, miktar, tayin, tahsis, belirleme, belli ölçülere göre yapma.

Kader kelimesinin terim anlamı: Allah'ın ezelden ebede kadar olmuş ve olacak bütün işlerin zamanını, yerini, kapsamını, niteliklerini ezeli ilmiyle bilmesi ve her şeyi olacağı şekilde tespit, takdir ve tahdit etmesi yani sınırlaması.

Kaza kelimesinin sözlük anlamı: hüküm, emir, beyan, bitirme, yaratma, bir söz veya işi yerine getirme.

Kaza kelimesinin terim anlamı: Allah'ın ezeli ilmiyle zamanını, yerini ve kapsamını bildiği işlerin; vakti gelince Allah'ın tespit, takdir ve tahdidine yani sınırlamasına uygun olarak meydana gelmesi.

Bu tariflerden şunu anlıyoruz: Kullarının kaderini ezelde bilip takdir etmiş olan Allah, takdir ettiği şeyleri, zamanı gelince takdirine uygun olarak yaratmaktadır.

Bu durumda şu sorunun cevabını vermemiz gerekir: Allah, kulunun kaderini ezeli ilmiyle bilip tespit ettiği ve zamanı gelince de bunları yarattığı halde, kul niçin sorumludur?

Bu soruyu doğru anlamak için üç unsura dikkat etmemiz gerekir:

1-Allah'ın ilmi ezelidir. Allah, ezeli ilmiyle ileride olacak her şeyi bilir. Allah'ın olacak şeyleri önceden bilmesi, kulların ileride tercih edip yapacaklarından sorumlu olmamalarını gerektirmez.

2-Allah, irade sahibidir. Allah'ın istemediği şeyler, Allah'a rağmen kaderin bir parçası olamayacakları gibi, varlık sahasına da çıkamazlar. Ancak Allah, kullarını kendi iradeleriyle işlemek istemeyecekleri şeyleri cebren işlemek zorunda bırakmaz. Bir başka ifadeyle, her kul neyi irade edip işlemek isteyecekse kaderine o şey yazılır. Kul, kendi isteği dışında yaşadığı şeylerden dolayı sorumlu olmaz. Günah ve sevap irade ile oluşur. Allah, kimseye bir günahı veya sevabı kader olarak yazıp o işleri ona cebren yaptırmaz. Allah, kulunun ileride hangi sevapları işlemek isteyip hangi günahlara da gönüllü olarak girmek isteyeceğini ezeli ilmiyle bildiğinden, kaderini ona göre belirler.

3-Allah, kulunun kaderinde olan fiilleri, zamanı geldiğinde kaderine uygun olarak yaratır. Kulun, kendi fiillerini yaratamamasının sebebi, Allah'ın tek yaratıcı olmasıdır. Kul, kendi fiilini yarattığı için değil, o fiili yapmayı istediği için sorumlu olur. Fiili yapmak isteyen kul, yaratan Allah'tır; çünkü kulun hayatının bütün safhalarını Allah yaratır. Allah, kulun istemediği bir şeyi ona cebren yaptırmaz. Her kul, kendi fiilinin sahibidir.

Konunun yanlış anlaşılmaması için, şu üç cümle önemlidir:

1.Kul, kendi fiilini yaratamaz, çünkü yaratma niteliği yoktur.

2.Allah, sevap veya günah kazandıracak işleri kuluna cebren yaptırmaz.

3.Kul, fiilini yarattığı için değil, irade edip o işe sahip çıktığı için, günah veya sevap kazanır.