Yirmi Üçüncü Mektup

[Sekiz sualin cevabı]

Sual: Müminin mümine en iyi duası nasıl olmalıdır? /Yirmi Üçüncü Mektup /Birinci Sualiniz.

Sual: Sahabe-i kiram hazerâtına Radıyallahü Anh denildiğine binaen, başkalara da bu manada söylemek muvafık mıdır? /Yirmi Üçüncü Mektup /İkinci Sualiniz.

Sual: Başta müçtehidîn-i izam imamları mı efdal, yoksa hak tarîkatların şahları, aktabları mı efdaldir? /Yirmi Üçüncü Mektup /Üçüncü Sualiniz.

Sual: [Allah'ın inayet ve tevfiki sabredenlerle beraberdir.] de hikmet ve gaye nedir? /Yirmi Üçüncü Mektup /Dördüncü Sualiniz.

Sual: Sinn-i mükellefiyet on beş sene kabul ediliyor. Hazret-i Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm, nübüvvetten evvel nasıl ibadet ederdi? /Yirmi Üçüncü Mektup /Beşinci Sualiniz.

Sual: Sinn-i kemal itibar olunan kırk yaşında nübüvvetin gelmesi ve ömr-ü saadetlerinin altmış üç olmasındaki hikmet nedir? /Yirmi Üçüncü Mektup /Altıncı Sualiniz.

Sual: [En hayırlı genç -ölümü düşünüp âhiretine çalışarak, gençlik hevesatına esir olmayıp - ihtiyarlarınıza benzeyenlerdir. Ve ihtiyarlarınızın en kötüsü -gaflet ve hevesatta- gençlerinize benzeyenlerdir.], hadîs midir; bundan murat nedir? /Yirmi Üçüncü Mektup /Yedinci Sualiniz.

[Sual: Ahsenü'l-kasas olan kıssa-i Yûsuf'un (A.S.) hâtimesini haber veren [Beni Müslüman olarak vefat ettir ve salihler zümresine dahil et.] âyetinde nasıl bir nükte vardır?] /Yirmi Üçüncü Mektup /Yedinci Meseleye ilâve sekizinci Mesele.

Yirmi Dördüncü Mektup

[En mühim bir sual ve cevabıdır.]

İki Makamdır.

Sual: Eâzım-ı Esmâ-i İlâhiyeden olan Rahîm ve Hakîm ve Vedûd'un iktiza ettikleri şefkatperverane terbiye ve maslahatkârane tedbir ve muhabbetdarane taltif, nasıl ve ne suretle, müdhiş ve muvahhiş olan mevt ve adem ile, zeval ve firak ile, musibet ve meşakkat ile tevfik edilebilir? Haydi insan saadet-i ebediyeye gittiği için, mevt yolunda geçtiğini hoş görelim; fakat bu nazik ve nazenin ve zîhayat olan eşcar ve nebatat envâları ve çiçekleri ve vücuda lâyık ve hayata âşık ve bekaya müştak olan hayvanat taifelerini, mütemadiyen hiçbirini bırakmayarak ifnalarında ve gayet süratle onlara göz açtırmayarak idamlarında ve onlara nefes aldırmayarak meşakkatle çalıştırmalarında ve hiçbirini rahatta bırakmayarak musibetlerle tağyirlerinde ve hiçbirini müstesna etmeyerek öldürmelerinde ve hiçbiri durmayarak zevallerinde ve hiçbiri memnun olmayarak firaklarında hangi şefkat ve merhamet var, hangi hikmet ve maslahat bulunur, hangi lütuf ve merhamet yerleşebilir? /Yirmi Dördüncü Mektup.

Birinci Makam

Beş Remizdir.

[Sual: Sâni'-i Zülcelâl herbir nevi mevcudatın üzerinde kemalât-ı sanatını nasıl ve niçin gösterir?] /Yirmi Dördüncü Mektup /Birinci Makam /Birinci Remiz.

[Sual: Hâlık-ı Zülcelâl hayretnüma, dehşetengiz bir surette bir faaliyet-i Rububiyetiyle, mevcudatı mütemadiyen tebdil ve tecdid etmesinin hikmeti nedir?] /Yirmi Dördüncü Mektup /Birinci Makam / İkinci Remiz.

[Sual: Her bir masnu [varlık] nasıl bir mektub-u Rabbanîdir?] /Yirmi Dördüncü Mektup/ Birinci Makam /İkinci Remiz.

[Sual: Herbir masnûun [varlığın] en mühim gayeleri Sâniine bakar, niçin?] /Yirmi Dördüncü Mektup /Birinci Makam /İkinci Remiz.

[Sual: Sâni'-i Hakîm, envâ-ı kâinatı -kâinatın nevlerini, varlıklarını- nasıl konuşturuyor?] /Yirmi Dördüncü Mektup /Birinci Makam /İkinci Remiz.

 [Sual: Eşyanın, daire-i kudretten daire-i ilme geçmesi nasıl oluyor?] /Yirmi Dördüncü Mektup /Birinci Makam /Üçüncü Remiz.

[Sual: Mahlukatın tenevvüleri ve ihtilafları neden ileri geliyor.?] /Yirmi Dördüncü Mektup /Birinci Makam /Üçüncü Remiz.

[Sual: Niçin, mahlukatta mütemadiyen, had ve hesaba gelmez, türlü türlü tazelenme ve yenilenmeler oluyor?] /Yirmi Dördüncü Mektup /Birinci Makam/ Dördüncü Remiz.

[Sual: Cenâb-ı Vâcibü'l-Vücud'a nisbetle herbir mevcut, bütün mevcudata nasıl bir irtibat peyda eder?] /Yirmi Dördüncü Mektup/ Birinci Makam /Beşinci Remiz/ Birinci Nükte.

[Sual: "Envar-ı vücut, Vâcibü'l-Vücud'u tanımakladır.", ne demektir?] /Yirmi Dördüncü Mektup/ Birinci Makam/ Beşinci Remiz/ Birinci Nükte.

[Sual: Dünyanın ve eşyanın kaç tane yüzü var?] /Yirmi Dördüncü Mektup/ Birinci Makam /Beşinci Remiz/ Birinci Nükte.

İkinci Makam

İki mebhas beş işarettir.

[Sual: Şuunat-ı Rububiyetin hakikatine nasıl rasat edilebilir, bakılabilir?] /Yirmi Dördüncü Mektup/ İkinci Makam/ Beşinci Remiz/ Birinci Mebhas.

[Sual: Mevcudatta kanun-u Rububiyet nasıl işliyor?] /Yirmi Dördüncü Mektup/ İkinci Makam/ Birinci Mebhas.

[Sual: Herbir mevcudun Sâni'ine, Sâni'in esmâsına ve zîşuurlara bakan hangi gayeleri ve hikmetleri vardır?] /Yirmi Dördüncü Mektup/ İkinci Makam/ İkinci Mebhas.

[Sual: Bir varlık; nasıl, vücuttan gittikten sonra görünüşte yok olur; fakat ifade ettiği manalar bâki kalır, mahfuz olur?] /Yirmi Dördüncü Mektup/ İkinci Makam/ İkinci Mebhas/ Birinci İşaret.

[Sual: Bir varlık; ademe gidip, yok olduktan sonra sûrî -geçici- bir vücudu kaybedip, yüzer manevî ve ilmî bir vücudu nasıl kazanır?] /Yirmi Dördüncü Mektup/ İkinci Makam/ İkinci Mebhas/ İkinci İşaret.

[Sual: "Herbir şey -küçük olsun büyük olsun- vücuttan gittikten sonra, hususan hayat sahibi bir varlık olsa, gaybî hakikatleri netice verir.", bunun açıklaması nedir?] /Yirmi Dördüncü Mektup/ İkinci Makam/ İkinci Mebhas/ İkinci İşaret.

[Sual: Dünya nasıl bir destgâh ve bir mezradır ki âhiret pazarına münasib olan mahsulâtı yetiştirir?] /Yirmi Dördüncü Mektup/ İkinci Makam/ İkinci Mebhas/ Üçüncü İşaret.

[Sual: Mevcudat, hayatının tavırdan tavıra değişmesiyle, nasıl müteaddit enva'-ı tesbihat-ı Rabbaniyeyi yapıyor, esmâ-i İlâhiyenin iktiza ve istilzam ettikleri halleri gösteriyor?] /Yirmi Dördüncü Mektup/ İkinci Makam/ İkinci Mebhas/ Dördüncü İşaret.

[Sual: Mevcudat –çiçek veya insan - zevale gidip yok olduktan sonra niçin: "Ona yazık oldu veyahut abes oldu veyahut şu sevimli mahlûk neden gitti?" denilmez, şekva edilmez?] /Yirmi Dördüncü Mektup/ İkinci Makam/ İkinci Mebhas/ Dördüncü İşaret.

[Sual: Her fâni -hususan zîhayat olanlar vücud-u sûrîden gittikten sonra- bir vücudu terk eder, binler bâki vücutları nasıl kazanır?] /Yirmi Dördüncü Mektup/ İkinci Makam/ İkinci Mebhas/ Beşinci İşaret.

[Sual: Ehl-i dâlalet için dünya niçin, firaklar, zevaller ve ademler ile doludur; kâinat, onlar için manevî bir Cehennem hükmündedir?] /Yirmi Dördüncü Mektup/ İkinci Makam/ İkinci Mebhas/ Beşinci İşaret.

Yirmi Dördüncü Mektub'un Birinci Zeyli

[Sual: "Ey insanlar! Duânız olmazsa ne ehemmiyetiniz var." mealindeki âyetin ne gibi nükteleri vardır?] /Yirmi Dördüncü Mektup/ Yirmi Dördüncü Mektub'un Birinci Zeyli.

[Sual: Duâ, niçin bir sırr-ı azîm-i ubudiyettir?] /Yirmi Dördüncü Mektup/ Yirmi Dördüncü Mektub'un Birinci Zeyli/ Birinci Nükte.

[Sual: Duâ kaç nevidir?] /Yirmi Dördüncü Mektup/ Yirmi Dördüncü Mektub'un Birinci Zeyli/ Birinci Nükte.

[Sual: Niçin; "Sebeb-i hilkat-ı âlemin birisi de duâdır." denilebilir?] /Yirmi Dördüncü Mektup/ Yirmi Dördüncü Mektub'un Birinci Zeyli/ İkinci Nükte.

[Sual: Muhammed-i Arabî Aleyhissalâtü Vesselâm'ın duâsı, niçin bir sebeb-i hilkat-ı âlemdir? /Yirmi Dördüncü Mektup/ Yirmi Dördüncü Mektub'un Birinci Zeyli/ İkinci Nükte.

Sual: Mâdem Muhammed-Aleyhissalâtü Vesselâm Habibullahtır; hadsiz salavat ve duâya ne ihtiyacı var? /Yirmi Dördüncü Mektup/ Yirmi Dördüncü Mektub'un Birinci Zeyli/ İkinci Nükte/ Eğer desen.

Sual: "Bazen kat'î olacak işler için duâ edilir. Meselâ, husuf ve küsuf namazındaki duâ gibi. Hem bazen hiç olmayacak şeyler için duâ edilir?" bunun izahı nedir? /Yirmi Dördüncü Mektup/ Yirmi Dördüncü Mektub'un Birinci Zeyli/ İkinci Nükte/ Eğer desen.

[Sual: Duâ-yı kavlî-i ihtiyarînin makbuliyeti nasıldır?] /Yirmi Dördüncü Mektup/ Yirmi Dördüncü Mektub'un Birinci Zeyli/ Üçüncü Nükte.

[Sual: Duânın en güzel, en latif, en leziz, en hazır meyvesi, neticesi nedir? /Yirmi Dördüncü Mektup/ Yirmi Dördüncü Mektub'un Birinci Zeyli/ Dördüncü Nükte.

[Sual: Duâ, niçin ubudiyetin ruhu ve hâlis bir imanın neticesidir?] /Yirmi Dördüncü Mektup/ Yirmi Dördüncü Mektub'un Birinci Zeyli/ Beşinci Nükte.

Yirmi Dördüncü Mektubun İkinci Zeyli

Mi'rac-ı Nebevî ve Mevlid-i Nebevîye (A.S.M.) hakkındadır.

Beş Nüktedir.

[Sual: Süleyman Çelebi'nin Mevlid-i Nebevî'sinde Miraç macerasının anlatıldığı bölümde Cennet'ten getirilen Burak'ın Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm'a hissiyat-ı âşıkanesinin hakikati nedir?] /Yirmi Dördüncü Mektup/ İkinci Zeyli, Mi'rac-ı Nebevî ve Mevlid-i Nebevîye (A.S.M.) dair/ Birinci Nükte.

[Sual: Süleyman Efendi'nin Mevlidi'nde Mirâc-ı Nebeviye'deki maceralardan birisi: Cenâb-ı Hakk'ın Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm'a karşı muhabbet-i münezzehesi, "Sana âşık olmuşum" tabiriyle ifade edilmiş. Bu tabir, niçin şe'n-i Rububiyete münasip düşmüyor; onun yerine ne denilmesi münasiptir? /Yirmi Dördüncü Mektup / İkinci Zeyli, Mi'rac-ı Nebevî ve Mevlid-i Nebevîye (A.S.M.) dair /İkinci Nükte.

[Sual: Süleyman Efendi'nin Mevlidi'nde Mirâciye bölümünde anlatılanların hakikati nedir?] /Yirmi Dördüncü Mektup / İkinci Zeyli, Mi'rac-ı Nebevî ve Mevlid-i Nebevîye (A.S.M.) dair /Üçüncü Nükte.

Sual: "Yetmiş bin perde arkasında Cenâb-ı Hakk'ı görmüş" tabiri, bu'diyet-i mekânı ifade ediyor. Halbuki Vâcibü'l-Vücud mekândan münezzehtir, herşey'e herşeyden daha yakındır. Bu ne demektir? /Yirmi Dördüncü Mektup / İkinci Zeyli, Mi'rac-ı Nebevî ve Mevlid-i Nebevîye (A.S.M.) dair /Dördüncü Nükte.

[Sual: Mevlid-i Nebevî ile Mi'râciyenin okunması, niçin gayet nâfi' ve güzel âdettir ve müstahsen bir âdet-i İslâmiyedir?] /Yirmi Dördüncü Mektup/ İkinci Zeyli, Mi'rac-ı Nebevî ve Mevlid-i Nebevîye (A.S.M.) dair/ Beşinci Nükte.

Yirmi Beşinci Mektup

Sure-i Yâsin'in yirmi beş âyetine dair "Yirmi beş Nükte" olmak üzere rahmet-i İlâhiyeden istenilmiş; fakat daha zamanı gelmediğinden yazılmamıştır.