İNSAN DEMEK NE DEMEKTİR?
İnsan" kelimesi, "ünsiyet" kelimesiyle ilgilidir. “Başkalarıyla geçinebilen, birlikte olmaktan huzur ve sükûnet bulan varlık” demektir.
"İnsan" kelimesi, "ünsiyet" kelimesiyle ilgilidir. "Başkalarıyla geçinebilen, birlikte olmaktan huzur ve sükûnet bulan varlık" demektir.
"İnsan fıtraten medenîdir"(1) deyiminin bir manası "bir insanın tek başına bütün ihtiyaçlarını karşılamaktan âciz olduğu için başka insanlarla birlikte yaşamak mecburiyetinde bulunduğu" şeklinde ise bir manası da "Bir insan, ancak başka insanlarla birlikte yaşarsa haz duyar" demektir. O hâlde, Kur'an'ın terminolojisinde, "ins-insan" kelimesi, insanın hem sosyolojik hem de psikolojik yapısına işaret eden bir anlam taşımaktadır.
Hadiste yer alan "İnanan insan, başkasıyla uzlaşıp anlaşan, sevecen kimsedir. Başkasıyla geçinmeyen, uzlaşıp anlaşamayan kimsede hayır yoktur."(2) ifadesi, (eskilerin deyişiyle) insanın "hem ismine hem de resmine" uygundur.
"İnsan" kelimesi, aynı zamanda "göz bebeği"(3) anlamına gelir. Araplar göz bebeği için "insanü'l-ayn" tabirini kullanmaktadır. Bu manaya göre, insan, "kâinatın göz bebeği olarak yaratılmış bir varlık" demektir.
"İnsan," kök harfleri itibarıyla, "gören ve işiten varlık" anlamına da gelir.(4) İnsan Suresinde yer alan,
إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن نُّطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَّبْتَلِيهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِيعاً بَصِيراً
"Şüphe yok ki biz insanı katışık bir nutfeden yarattık; onu imtihan edelim diye, kendisini işitir ve görür kıldık."(5) ayeti, bu manayı ortaya koymaktadır.
"İnsan," kök harfleri itibarıyla aynı zamanda "fıtratı temiz / mükerrem/şerefli varlık" demektir. "İnsanlık" kavramı da bu üstün vasıfları ifade etmek için kullanılır.(6)
Ayette geçen "hlk" kelimesi ise "yaratmak" anlamındadır. "Ftr" kelimesiyle aynı anlamda kullanılmakla beraber, daha çok yaratılan varlığın bir maddeden yapıldığını gösteren "inşa" anlamında kullanılır. "Ftr" ise daha çok, yoktan var etmeyi ifade etmek için kullanılır ki bu tür yaratmaya "ihtira" denir.
Kur'an'ın burada "hlk" tabirini tercih etmesinin bir hikmeti, insanın bir maddeden var edildiğine işaret etmek içindir. "Ftr" kelimesi anlamına uygun olarak "bir anda" yaratmayı ifade ettiği hâlde, "hlk" kelimesinin ifade ettiği "inşa"da tedricilik söz konusudur.
الَّذِي أَحْسَنَ كُلَّ شَيْءٍ خَلَقَهُ وَبَدَأَ خَلْقَ الْإِنسَانِ مِن طِينٍ
"O (Allah) ki yarattığı her şeyi güzel yaratmış ve ilk başta insanı çamurdan halk etmiştir."(7) ayeti, hem insanın "inşası"na, hem de tedriciliğine; madenler âleminden, bitkiler âleminden, canlılar âleminden tâ insanlık âlemine kadar, ayrıca nutfeden [sperma] tâ insan cesedini giymiş şuurlu bir ruha sahip olduğu safhaya kadarki geçirdiği devrelere işaret etmektedir.
"Haleka" kelimesi, insanın yaratılışındaki tedriciliğe baktığı gibi, Kur'an'ın talimini ifade eden "alleme" fiili de vahyin tedriciliğine işaret etmektedir. Çünkü talim, taallümü gerektirir. Taallüm ise "tedricî olarak öğrenmek" demektir. Bu ise Kur'an'ın parça parça vahyedildiğine işarettir.
"Tedricilik" prensibine tâbi olarak yaratılan, öğrenmesi tedriciliğe bağlı olan insanoğluna gönderilen vahyin aynı kanuna bağlı olarak gerçekleşmesi, Rahman olan Yüce Yaratıcı'nın sonsuz ilim ve hikmetini göstermektedir.
Ayrıca burada insanın hangi maddeden yaratıldığı değil, bizzat yaratılma nimeti ve insan olarak var edilmesi hususuna dikkat çekilmiştir. İnsanın böyle mutlak olarak ifade edilmesi, onun "ahsen-i takvim" denilen o en güzel yaratılışını, biçimini ve mükerrem bir varlık olmasını akla getirir. Çünkü ilmî bir kaidedir ki "bir şey mutlak olarak zikredilirse onun en mükemmel vasfı akla gelir."
وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ
"Yemin olsun ki Biz insanoğlunu mükerrem (şan ve şeref sahibi) kıldık.",(8)
لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ
"Yemin olsun, Biz, insanı en güzel biçimde yarattık."(9) ayetlerinin işaret ettiği gibi, insanın en mükemmel vasfı, şanlı, şerefli, kâinatın göz bebeği, en güzel biçimde yaratılan varlık olmasıdır.
"İnsan fıtraten mükerrem olduğundan sürekli hakkı arıyor. Ne var ki bazen batıl eline gelir de onu hak zanneder, koynunda saklar. Hakikati kazarken de bazen başına dalâlet düşer, onu hakikat zannederek başına giydirir."(10)
Dipnotlar
1-bk. er-Rağıb, "ens" maddesi.
2-bk. Ahmed b. Hanbel, II/400, V/335.
3-bk. el-Müncid, "ens" maddesi; el-Veciz, "ens" maddesi.
4-bk. el-Müncid, "ens" maddesi.
5-el-İnsan, 76/2.
6-krş. el-Müncid; el-Veciz "ens" maddesi.
7-es-Secde, 32/7.
8-el-İsra, 17/70.
9-et-Tîn, 95/4.
10-bk. Nursî, Mesnevî-i Nuriye, s. 249.
Bu yazıya yorum yazın
Bu yazıya gelen yorumlar.
DİĞER YAZILAR
AFETLER VE KURTULMA YOLLARI
A-ZAHİRİ AFAT: -İflas. Müslümanların çoğu iflasla kuşatılmasının sebebi: bilgi azlı
TEŞRİK TEKBİRLERİ
Teşrik tekbirlerinin ve ihlas suresinin Arefe gününde 1000 defa okunmasının bazı hikmetleri:
İSTİKBAL İSLAM’INDIR-3
Bediüzzaman’ın Müdellel Ümidi: Bediüzzaman hazretleri, (31 Mart hadisesinden bir müddet son
İSTİKBAL İSLAM’INDIR-2
II. HZ. PEYGAMBERDEN GELEN BEŞARETLER Hayatı boyunca ümmetine karşı gösterdiği ilgi, şefkat
İSTİKBAL İSLAM’INDIR-1
Gelecekte İslamiyet’in hâkimiyetine işaret eden beşaretler: Kur'an-ı Kerim'in istikbalin hâ
ÖLENLER EŞİT DEĞİLDİRLER
İnsanların ölüme negatif düşüncelerle bakmalarındaki sıkıntılardan biri de şudur ki, onu
CENNET VE CEHENNEM SADECE MANEVİ DEĞİLDİR
Cennet ve Cehennem iki yurttur; birisi sevaba birisi azaba, birincisi muttakilere, ikincisi kâfirle
ACBU’Z ZENEB HADİSİ
Bir sorunun cevabı; “Müzedeki bir insanın iskeleti 2.000 senedir var olduğu söyleniyor. Halbu
NAMAZDA 17 SIRRI
İslam Literatüründe “el-Mabud” kelimesi hakiki mabud olan Allah’ın bir vasfıdır. Ebced d
İNSANLARIN AYIBINI GİZLEMEK
Kişi kendisine nasıl davranılmasını istiyorsa, başkalarına da öyle davranmalıdır. Bu minva
CEHENNEM NEREDEDİR?
Soru: Cehennem Nerededir? Cevap: Cennet ise Kur’an-ı Kerim'de zikredildiği gibi yüksektedir ve
- RUM SURESİ ÖZELİNDE FITRAT DİNİ’NE BAKIŞ
- HADİSLER IŞIĞINDA KOMŞULUK İLİŞKİLERİ-2
- HADİSLER IŞIĞINDA KOMŞULUK İLİŞKİLERİ-1
- SAYGI GÖSTERGELERİ
- SAHÂBENİN ADALETİ VE ÂLİMLERİN BUNA DAİR AÇIKLAMALARI-2
- SAHÂBENİN ADALETİ VE ÂLİMLERİN BUNA DAİR AÇIKLAMALARI-1
- FİTNE HADİSLERİNE İTİRAZLAR
- NEDİR İTTİHAD-I İSLAM?
- BATI DÜNYASININ İHANET SENARYOLARI VE PİLTDOWN ADAMI
- HZ. MUAVİYE'NİN, OĞLU YEZİD'İ VELİAHD TAYİN ETMESİ
- KUR’ÂN VE HADİS-İ ŞERİFLERDE MUTLU EVLİLİK PRENSİPLERİ-5
- HZ. MUÂVİYE RÂŞİD HALÎFELERDENDİR
- KUR’ÂN VE HADİS-İ ŞERİFLERDE MUTLU EVLİLİK PRENSİPLERİ-4
- ABDULLAH BİN SEBE DİYE BİRİ YOK MUDUR?
- KUR’ÂN VE HADİS-İ ŞERİFLERDE MUTLU EVLİLİK PRENSİPLERİ-3
- KUR’ÂN VE HADİS-İ ŞERİFLERDE MUTLU EVLİLİK PRENSİPLERİ-2
- SORU SORMA AHLAKI
- İLİM ALINACAK ÂLİMİN ÖZELLİĞİ VE SEÇİMİ
- KUR’ÂN VE HADİS-İ ŞERİFLERDE MUTLU EVLİLİK PRENSİPLERİ-1
- HÜR MÜSLÜMAN HANIMIN VASIFLARI:
- İLMİ, SALİH VE EHLİYETLİ HOCALARDAN ALMANIN ZORUNLULUĞU
- İLİM TAHSİLİNDE ÂLİ HİMMET SAHİBİ OLMAK
- İLİM TAHSİLİNDE VE ÖĞRETİMİNDE İYİ NİYET
- HAKKA TALİP OLANLARA ÖNEMLİ TAVSİYELER
- İSLÂM, BİLİME DÜŞMAN MIDIR?
- İLİM TALEBESİNİN İHTİYAÇ DUYACAĞI MEZİYETLERİN ÖZETİ
- İLMİN KADRİNİ BİLMEK
- PEYGAMBERLERİN MASÛM OLUŞU
- BİR MEDRESE PROGRAMI ÖRNEĞİ
İyiliğin karşılığı, iyilikten başka bir şey midir?
Rahman, 60
GÜNÜN HADİSİ
"Ümmetimin tamamı affedilmiştir, ancak günahlarını ilan edenler müstesna!"
Buhârî
SON YORUMLAR
- Bütün beytlerin tercümesini gönderebilir misiniz? sitede sadece son birkaç...
- Fıtrat, namaz, tevafuk, sırlar ve tüm bunların sahibi zişanı İlahi kusur...
- Selamünaleyküm İnternette mütalaalı risale i nur dersleri diye arama yapt...
- bu kıymetli yazıdan dolayı ahmed izz kardeşimize teşekkür ederiz çok mani...
- selamün aleyküm Ahmed kardeşimizi tebrik ediyor ve bu faideli tercümelerin...
- Yanında okuyan diğer öğrencileri; Molla Muhammed Kasori Molla Muhammed Era...
- Benim merhum babam Molla İbrahim Azizi de onun yanında icazeti tamamlamıştı...
- Teşekkürler. Sanırım Envar neşriyat idi.Tam hatırlayamıyorum.....
- Çok güzel bir çalışma Rabbım ilminizi arttırsın bu çalışmalarınızı...
- Merhaba, Ben Foliant yayınlarından uğur. Sizinle iletişim kurmak istiyoruz ...
TARİHTE BU HAFTA
*Nizamü'l-Mülk'ün Şehadeti(14 Ekim 1092) *II.Kosova Zaferi(17 Ekim 1448) *Gedik Ahmed Paşa'nın Vefatı(18 Ekim 1482)
ANKET
Sitemizle nasıl tanıştınız?
Yükleniyor...