Cevaplar.Org

ABDULLAH BİN SEBE DİYE BİRİ YOK MUDUR?

Bazıları, Taberî'nin İbn Sebe ile ilgili aktardığı rivayetin senedinde Seyf b. Ömer et-Temimi'nin bulunduğunu ve Seyf'in rivayet ilmi açısından zayıf olduğunu ileri sürerek Abdullah b. Sebe diye birinin hiç olmadığını iddia etmektedirler. Allâme Muhammed Zâhid el-Kevserî, bu ididayı çürütme sadedinde


Muhammed Salih Ekinci

sghursi@gmail.com

2022-08-15 23:10:28

Bazıları, Taberî'nin İbn Sebe ile ilgili aktardığı rivayetin senedinde Seyf b. Ömer et-Temimi'nin bulunduğunu ve Seyf'in rivayet ilmi açısından zayıf olduğunu ileri sürerek Abdullah b. Sebe diye birinin hiç olmadığını iddia etmektedirler.

Allâme Muhammed Zâhid el-Kevserî, bu ididayı çürütme sadedinde şunları kaydetmektedir: "Bazı muhaddisler İbn Cerir'in, İbn Sebe ile ilgili rivâyetleri kendisinden aktardığı Seyf b. Ömer et-Temimî'nin zayıf olduğunu söylemişlerdir. Ancak unutmamak gerekir ki Seyf b. Ömer, erken dönemde yaşamış ve Harun Reşit döneminde vefat etmiş bir kimsedir. Dolayısıyla İslam tarihine dair en erken yazanlardan biri olarak kabul edilmektedir.

Seyf'in rivayetleri karşısında izlenmesi gereken ilmî yöntem şudur: Her hangi bir tarihi vakayı yalnız başına nakletmiş ve bu naklettiği vakıa diğer tarihçilerin nakilleriyle çelişiyorsa bu takdirde aktardığı bilginin zayıflığına hükmedilir ve rivayeti askıya alınır (tevakkuf) ve bu rivayetteki muhtemel garazlar araştırılır. Tıpkı riddet savaşlarıyla ilgili naklettiği rivayetlerde yaptığımız gibi. Nitekim riddetle ilgili olarak yanlız başına naklettiği ve başka tarihçilerin nakillerine ters düşen rivâyetlerin arkaplanında Hâlid b. Velid'in kılıçtan geçirdiği ve amcaoğulları olan Beni Temim kabilesine karşı beslediği duygusallığın olma ihtimali bulunmaktadır.

Ancak İbn Sebe ile ilgili rivayetlerinde böylesi bir şüphe söz konusu değildir. Öte yandan İbn Sebenin rolüne dair aktardığı rivayetlerde diğer tarihçilerin nakillerine ters düşen ve münferid olarak aktarılan bir husus bulunmamaktadır. Her halükârda o dönemde bilfiil bir fitne mevcuttu ve tabii olarak bunun da bir planlayıcısının olması gerekir. Seyf b. Ömer gibi bazı tarihçiler bu fitnenin kaynağını açıkça nakletmiştir. Fakat ne yaşadığı dönemde ne de sonraki dönemlerde hiç bir tarihçi Seyf'i bu konuda yalancılıkla itham etmemiştir. Bilakis sonradan gelenler onun naklettiği bilgileri tescil ve teyit etmiştir.

İbn Sebe'nin fitnelerdeki rolü, Ali b. Ebi Tâlib (kerremellahu vechehû) döneminde tamamen ortaya çıkmıştır. Onun Hz. Ali dönemindeki fitnelerdeki dahlini nakleden de, sadece Seyf b. Ömer değildir. Öte yandan bilinen bir gerçektir ki Hz. Ali ile Hz. Osman dönemindeki fitne hareketleri birbirleriyle bağlantılıydı. Bu durumda neden Hz. Osman dönemindeki fitnelerin planlayıcısının da İbn Sebe olması garipseniyor acaba? Netice olarak sonraki dönem fitneleri önceki dönem fitnelerinin devamı ve tamamlayıcısı mahiyetindeydi diyebiliriz.

Fitneciliği sabit olan bir kaynaktan fitnenin çıkması garipsenmez. İbn Sebe'nin mensubu bulunduğu Yahudi kavminin tarih boyunca çıkardığı fitneler somut tarihi gerçeklerdendir. Bu gerçeği onlarla iş birliği yapan kimselerden başka hiç kimse görmezlikten gelemez. Her devirde insanlar onları hileci ve ihanet eden kişiler olarak tanımışlardır. Goldziher gibi bir Yahudi bile İbn Sebe'nin Hz. Osman döneminde çıkan fitnelerde rölünün bulunduğunu itiraf ettiği hâlde kalkıp İbn Sebe'nin dahlini yadırgamak veya inkâr etmek kraldan fazla kralcılık olur.

Seyf b. Ömer Tirmizî'nin râvilerindendir. Daha önce de belirtildiği gibi onun özel bazı gerekçelerden dolayı birkaç konuya ilişkin rivayetleri şüphelidir. Ancak şüphe ve töhmet gerekçesinin olmadığı durumlarda onun rivayetlerinden yüz çevrilmez. Aynı kıstas meşhur tarihçi Vakidî'nin rivayetleri için de geçerlidir. (el-Kevserî, Delâletu'l-Hâirîn, Mukaddimati'l-Hams ve'l-ışrûn, önsöz kısmı, sayfa 4.)

Ayrıca şunu da ilave etmek isteriz: İbn Sebe'in şahsiyeti ve davası tarihi olaylar katergorisinde değerlendirilebilecek bir husustur. İlmî prensipler gereği tarihî olaylara ilişkin nakillerde nisbeten daha esnek davranılır ve sıkı şartlar ileri sürülmez. Hatta hadislerin naklinde kabul edilmeyen birçok râvî, tarihî olayların naklinde kabul edilmektedir. Aksi halde hadislerin naklinde aranan kriterleri tarihî olayların naklinde de ileri sürüp sıkı davrandığımızda elimizde tarihe dair cüzî bazı bilgi kırıntıları dışında hiçbir şey kalmayacaktır. Bu ilmî tutumun bir sonucu olarak âlimler bazen hadiste zayıf gördükleri ravileri tarihte güvenilir addetmişlerdir. İşte Seyf b. Ömer de bu raviler grubunda mütalaa edilmektedir. Nitekim Hâfız İbn Hacer Takrîbu't-Tehzîb adlı eserinde şöyle demektedir: "Seyf b. Ömer, hadis konusunda zayıftır. Fakat tarihi nakillerde rivayetlerine dayanılan (umde) bir kimsedir. İbn Hibban onunla ilgili değerlendirmelerinde aşırıya kaçmıştır."

Öte yandan bilmek gerekir ki İbn Sebe'nin varlığına ve rolüne dair rivayetler Seyf b. Ömer kanalına münhasır değildir. Bu konu Seyf b. Ömer dışında güvenilir bir biçimde başka kanallarla da aktarılmıştır. Hatta bu, Ehl-i Sünnet ve Şia'ya mensup tarihçilerinin ittifakla naklettiği tarihî gerçeklerdendir. İbn Asakir Tarîhu Dimaşk adlı meşhur ve kıymetli eserinde İbn Sebe'nin haberlerini altı senedle rivayet etmiştir. Bu rivayetlerden üçü zayıf, ikisi sahih ve biri hasendir. Darekutni İbn Sebe olayını sahih bir senedle Muhammed ez-Zühli el-Kâdî yoluyla rivayet etmiştir. Ayrıca Ebu Ya'la da olayı iki senedle rivayet etmiştir. Heysemi bu senedlerden birinin ravilerinin güvenilir (sika) olduğunu söylemektedir. İbn Ebi Asım da olayı es-Sünne adlı eserinde rivayet etmiştir. Bu rivayetlerin hiçbirinin isnadında âlimlerin hadiste zayıf gördükleri ve Taberî'nin İbn Sebe olayının aktarımında dayandığı Seyf b. Ömer yoktur.

Bu rivayetler, İbn Sebe'ye dair haberlerin ilk dönemlerden itibaren yaygın olup insanlar tarafından bilindiğini ve Seyf b. Ömer'e münhasır olmadığını göstermektedir. Keza bu rivayetler İbn Sebe kişiliğinin hakikat olduğunu, bazılarının zannettiği gibi "sırf Seyf b. Ömer yoluyla geldiği gerekçesiyle zayıf veya uydurma" olarak nitelenemeyeceğini ortaya koymaktadır. Konuyla ilgili daha geniş bilgi edinmek isteyenler Süleyman el-Avde'nin İbn Sebe hakkında yazdığa kitaba bakabilir. el-Avde, bu kitabında başka söze hâcet bırakmayacak şekilde konuyu tatminkâr bir biçimde ele alıp incelemiştir. Biz sadece şu kadarını ilave etmekle yetineceğiz: İlk dönemlerde meydana gelen ve bazı kimseler tarafından icra edilen yıkıcı ve teröristçe eylemler keza o dönemlerde başlayıp günümüze devam edegelen ve islamın sabitelerine aykırı inanç ve fikirlerin herhalükârda bir kaynağa dayanması gerekir. Bu sapkın eylem ve fikirlerin kaynağının İbn Sebe veya İbn Yemen ya da İbn Aden olması sonucu değiştirmez. Allahu a'lem.

 

Bu yazıya yorum yazın


Not: Yanında (*) işareti olanlar zorunlu alanlardır.

Bu yazıya gelen yorumlar.

DİĞER YAZILAR

AZİZ ÜSTADIMA

AZİZ ÜSTADIMA

Aziz üstadım; seni tanıdığıma, eserlerini okuduğuma şükür ediyorum. Sana talebe olma şe

CİVANMERTLER ARANIYOR

CİVANMERTLER ARANIYOR

Dinde reform yapmak isterken dini zafiyete uğratmak bir cinayettir, çünkü dinde reform olmaz, be

Muhammed Musaoğlu

Muhammed Musaoğlu

muhakemat25@gmail.com

NİYAZİ BEKİ HOCAMIZIN EL MÜNEBBİHAT ADLI ŞİİR KİTABI ÜZERİNE

NİYAZİ BEKİ HOCAMIZIN EL MÜNEBBİHAT ADLI ŞİİR KİTABI ÜZERİNE

“Şiir ise çendan kıymetdar, şirin bir vasıta-yı ifadedir.” Bediüzzaman Malum olduğu

VAHDET YILMAZ AĞABEY

VAHDET YILMAZ AĞABEY

50 yıllık bir hukukum vardı Vahdet ağabey ile. Beni ilk defa terziye götürüp elbise ve palt

MEHMET KIRKINCI HOCAMIZIN VEFATININ SENE-İ DEVRİYESİ MÜNASEBETİYLE

MEHMET KIRKINCI HOCAMIZIN VEFATININ SENE-İ DEVRİYESİ MÜNASEBETİYLE

Bugün rahmetli Mehmed Kırkıncı hocamın sene-i devriyesi. Kendisini minnet ve şükran ile anar

KIZIL İCAZ DÖRDÜNCÜ BEYİT(DEVAM)

KIZIL İCAZ DÖRDÜNCÜ BEYİT(DEVAM)

Ders: Kızıl İcaz, 4. Beyt devam İzah: Ali Haydar Çetintürk Hocaefendi Ahdari merhum diyor ki

İNSANLIK BAŞKA BİR ŞEY

İNSANLIK BAŞKA BİR ŞEY

“Talebeliğim esnasında bir sene Ramazan'da Deliorman'dan sayılmayan ova köylerinden birinde Ra

SAFVETÜ’T TEFASİR NOTLARI-8

SAFVETÜ’T TEFASİR NOTLARI-8

Bakara: 213: بَغْياً Bağy, azgınlık ve taşkınlık demektir.

HZ. MUAVİYE'NİN, OĞLU YEZİD'İ VELİAHD TAYİN ETMESİ

HZ. MUAVİYE'NİN, OĞLU YEZİD'İ VELİAHD TAYİN ETMESİ

Meseleyi iki açıdan ele almak durumundayız: A. İslâm şeriatına göre veliahtlığın hükm

EVLİYANIN KERAMETİNİN SUBUTU

EVLİYANIN KERAMETİNİN SUBUTU

Muhterem Kardeşlerim. İnsanoğlunun olağan hayatında bazen olağanüstü durumlar ortaya çıkm

Ey Rabbim! Beni yalnız bırakma! Sen Vârislerin en hayırlısısın.

Enbiya,89

GÜNÜN HADİSİ

Ey Allah'ın Resulü," dedim, "şayet Kadir gecesine tevafuk edersem nasıl dua edeyim?" Şu duayı okumamı söyledi: "Allahümme inneke afuvvun, tuhibbu'l-afve fa'fu anni. (Allahım! Sen affedicisin, affı seversin, beni affet.)

Tirmizi, Da'avat 89,

TARİHTE BU HAFTA

*Mimar Sinan Vefat Etti(8 Nisan 1588) *Devletin dini İslam'dır Hükmü Kaldırıldı.(10 Nisan 1928) *Mareşal Fevzi Çakmak Vefat Etti. (10 Nisan 1928) *İlk Uzay Mekiği Fırlatıldı. (12 Nisan 1981) *Titanik Faciası(14 Nisan 1912)

ANKET

Sitemizle nasıl tanıştınız?

Yükleniyor...

SİTE HARİTASI