VAAZ VE NASİHAT ADABI
Allah (c.c), Elçisi Hz. Muhammed'e (s.a.v):
فَذَكِّرْ إِنَّمَا أَنتَ مُذَكِّرٌ
"Artık sen öğüt ver, çünkü sen ancak bir uyarıcısın.”(Gaşiye 88/21) buyururken, Kelimullah olan Hz. Musa'ya da şöyle buyurmaktadır:
Allah (c.c), Elçisi Hz. Muhammed'e (s.a.v):
فَذَكِّرْ إِنَّمَا أَنتَ مُذَكِّرٌ
"Artık sen öğüt ver, çünkü sen ancak bir uyarıcısın."(Gaşiye 88/21) buyururken, Kelimullah olan Hz. Musa'ya da şöyle buyurmaktadır:
وَذَكِّرْهُمْ بِأَيَّامِ اللّهِ
"onlara Allahın günlerini (Allah'ın nimet ve felâket günlerini) hatırlat" (İbrahim 14/5).Öyleyse hatırlatmak/vaaz, dini tebliğde önemli bir yere sahiptir.
İnsanları irşad edecek kişinin niteliği, gayesi, irşadın keyfiyeti ve hangi kaynaktan beslendiği, esaslarının neler olduğu ve dinleyicilerin adabının ve günümüz vaizlerini bekleyen afetlerin neler olduğu konusundan söz edelim. Sadece O'ndan yardım istenir.
*Vaiz/Mürşid kişi, hadis ravisi ve şahit için şart koşulduğu gibi mükellef (akıllı, ergin) ve adil olmalıdır. Ayrıca hadis, tefsir bilmeli ve selef-i salihinden gelen haberleri ve onların yaşantılarını yeteri düzeyde bilmelidir. Hadis bilmeli derken; hadis kitaplarıyla iştigal etmeli, onlardaki hadisleri okumalı ve bir hadis hafızının haber vermesi ya da bir fakihin istinbatı yoluyla bile olsa o hadisleri anlamalı ve onların hangisinin sahih hangisinin zayıf olduğunu bilmeli.
*Mürşid/vaiz kişi tefsir bilmeli derken; Yüce Allah'ın Kitab'ının garib lafızlarını açıklamayı, müşkilini tevcih etme/anlamlandırma işiyle ve seleften gelen tefsir rivayetleriyle ilgilenmeyi kastediyoruz. Mürşidin, bu niteliklere sahip olmasının yanı sıra fesahat sahibi/diksiyonu düzgün, insanlarla, anlayabilecekleri dilden konuşan, güler yüzlü, itibar sahibi ve onurlu bir kişi olması da arzu edilmektedir.
*İrşada yöntemine gelince; vaiz sadece istekli olanı irşad etmeli ve muhataplarının bıkkın olduklarını gördüğünde de konuşmasını kesmeli. Başka bir ifade ile muhataplar istekli olduklarında konuşmalı ve onlar hala istekli iken de konuşmasını sonlandırmalı.
*Vaiz, sohbet için mescid gibi temiz bir mekânda oturmalı ve sözlerine Allah'a hamd ederek, Resulüne, O'nun âline salat-selam getirerek başlamalı ve aynı şekilde de sohbetini hitama erdirmeli ve haziruna hususen, bütün Müslümanlara umumen de dua etmeli.
*Vaiz sohbetinde sadece terğibe(teşvike) ya da terhibe(korkutmaya) yer vermemeli, bilakis sünnetüllaha uygun biçimde her ikisine de yer vermeli. Zira Allah(c.c) Yüce Kitab'ında va'ddan(nimet/cennet müjdesinden) hemen sonra vaidi(cehennem/azap tehdidini), vaidden hemen sonra va'dı, müjdeden sonra da uyarıyı getirmektedir. Bir başka husus, vaiz kolaylaştırıcı olmalı zorlaştırıcı değil; belli bir zümreye değil umuma hitab etmeli; bir topluluğu zemm etmemeli ve belli bir şahsı eleştirmemeli. Eleştiri için yapması gereken, tariz yolunu seçmektir. Örneğin, bazı topluluklara/şahıslara ne oluyor da şöyle şöyle yapıyorlar demeli. Bir de vaiz, alay etmekten, ciddiyetsizlikten, seviyesiz ve düşük söz söylemekten uzak durmalı. Güzelin güzel, çirkinin çirkin olduğunu söylemeli, iyiliği emretmeli kötülükten sakındırmalı ve kim ne derse ona uyan, herkese ben seninleyim diyen dalkavuk biri olmamalı.
*Vaizin sahip olması ve gözden kaçırmaması gereken gayesine gelince; vaiz, fiillerinde, lisanını korumada, ahlakında, kalbe ait hallerde ve zikre devam etmede her daim Müslüman vasfına sahip olduğunu hatırda tutmalı. Saydığımız niteliklerin muhatap kitlede anlayış kapasitelerine göre aşama aşama tam olarak gerçekleşebilmesi için öncelikle onlara kılık kıyafette, namazda ve diğer hususlarda güzelliklerden faziletli olanlarını emretmeli ve kötülüklerden zararlı olanlarından sakındırmalı. Bu ahlakı kazandıktan sonra, onlara zikir çekmeyi emretmeli. Zikrin onlara tesir ettiğini gördüğünde, gönüllerini ve dillerini korumaları için onları teşvik etmeli. Yapılan telkinlerin etkili olabilmesi için de Yüce Allah'ın(c.c) geçmiş milletlerin başına getirdiği olaylar, O'nun göz kamaştırıcı fiilleri, tasarrufu ve dünyada çeşitli toplumlara azap etmesi ile sözlerini desteklesin ve ardından ölüm korkusu, kabir azabı, hesap gününün şiddeti ve cehennem azabı ile onları korkutsun. Terğib için de aynı yöntemi izlemeli.
*Vaizin, irşad için başvuracağı kaynağa gelince, Allah'ın yüce Kitab'ının zahiri delaleti, Hz. Peygamber'in(c.c) muhaddisler nezdinde maruf olan sünneti, sahabe, tabiin ve diğer salih kişilerin sözleri ve Allah Resulünün yaşantısı bu kaynağı oluşturmaktadır.
*Vaiz rast gele ve ölçüsüzce kıssa anlatmamalı. Zira Sahabe nesli kıssacılığa şiddetle karşı çıkmış, kıssacıları mescitlerden çıkarmış ve dövmüşler. Bu kıssalar çoğunlukla sıhhati bilinmeyen israiliyatta, siyerde ve Kur'an'ının nüzulü ile ilgili rivayetlerde yer almaktadır. Vaazın temel unsurları ise terğib, terhib, anlaşılır örnekler vermek, gönlü yumuşatan kıssalar ve faydalı nüktelerdir. Vaizin sohbetinde yer vereceği mesele ya helal-haram kabilinden ya sufilerin adabından ya da davet türünden veya İslam inanç esaslarından bir meseledir.
*Sözün özü; vaizin öğrettiği bir mesele ve o meselenin öğretilmesinde de bir yöntem vardır. Dinleyicilerin âdâbına gelince; onlar şu husulara riayet etmeleri gerekir; konuşmacıya yüzünü dönmek, oyun oynamamak, boş konuşmamak, kendi aralarında konuşmamak, her konuda konuşmacıya fazla soru sormamak. Şayet soracağı sorunun konuyla güçlü bir münasebeti yoksa ya da avamın anlamaktan aciz olduğu türden ince bir mesele ise bulunduğu mecliste sussun ve istiyorsa konuşmacıyla baş başa kaldığında sorsun. Şayet dinleyicinin sorusunun, kapalı bir ifadeyi açmak ya da garip bir lafzı izah etmek gibi konuyla güçlü bir münasebeti varsa, dinleyici, konuşmacının sözünü bitirmesini beklesin ve ondan sonra sorsun. Konuşmacı sözünü üç defa tekrar etsin. Şayet dinleyiciler arasında farklı dili konuşan birileri varsa ve konuşmacı da o dilleri biliyorsa konuşsun. Ayrıca konuşmacı, kapalı ve ince söz söylemekten imtina etmeli.
*Günümüz vaizlerinde karşılaşılan sıkıntılara gelince o sıkıntılar şunlardır: konuları bir birbirine karıştırmak -hatta onların sözlerinin önemli bir bölümü karışık konulardan ibarettir- ve muhaddislerin aslı yok dedikleri dua ve salavata yer vermek, terğib ve terhib için abartılı konuşmak ve Kerbela olayını, ölümü ve diğer konuları çarpıtarak anlatmak.
Bu yazıya yorum yazın
Bu yazıya gelen yorumlar.
DİĞER YAZILAR
KUR’ÂN VE HADİS-İ ŞERİFLERDE MUTLU EVLİLİK PRENSİPLERİ-2

Eşlerin Birbirinden Üstün Oldukları Noktalar: Kur’ân, اِنَّ اَكْرَمَكُمْ ع
SORU SORMA AHLAKI

İlim talebesinin önem arz eden vazifelerinden biri bilmediği ve kapalı kalan hususları sormayı
İLİM ALINACAK ÂLİMİN ÖZELLİĞİ VE SEÇİMİ

Eğitimin esasını oluşturan ve öğrencinin eğitimde başarısı için temel dinamiklerden biri
KUR’ÂN VE HADİS-İ ŞERİFLERDE MUTLU EVLİLİK PRENSİPLERİ-1

Aile Nedir? Kur’ân-ı Kerim’de, insanın beden, ruh ve aile sağlığı konusunda ihtiyaç duy
HÜR MÜSLÜMAN HANIMIN VASIFLARI:

-ALLAH’A KARŞI ADABI: 1-İmanlı, iffetli ve taatli olur. 2- Beş vakit namazını dürüst
İLMİ, SALİH VE EHLİYETLİ HOCALARDAN ALMANIN ZORUNLULUĞU

lmi hocadan almak, sahih ilmin anahtarı ve ilim talebesinin kurtuluş adresi ve zaferidir. Ehliyetl
İLİM TAHSİLİNDE ÂLİ HİMMET SAHİBİ OLMAK

Allah (c.c) gerek Yüce Kitabı'ndaki birçok ayet-i kerimede ve gerekse Elçisi aracılığıyla bi
İLİM TAHSİLİNDE VE ÖĞRETİMİNDE İYİ NİYET

Gizli ve aşikâr bütün işlerde iyi niyet, samimiyet ve ihlas her Müslüman için özellikle âl
ORYANTALİST TEZLERİ İSLAM DÜNYASINDA YAYMAYA ÇALIŞAN ÜÇ GRUP

A. Bilinçli Olarak Faaliyet Gösteren Münafıklar Birinci grup, Oryantalizmin üretip özenle be
HAKKA TALİP OLANLARA ÖNEMLİ TAVSİYELER

Hakka talip olana tavsiyem şudur: *Ey talip! Zenginlerle (ve idarecilerle) sadece, insanlara dokun
İSLÂM, BİLİME DÜŞMAN MIDIR?

Oryantalistlerden Ernest Renan ve Gromer, İslâm dininin bilim düşmanı olduğunu ve felsefe ve i
- İLİM TALEBESİNİN İHTİYAÇ DUYACAĞI MEZİYETLERİN ÖZETİ
- İLMİN KADRİNİ BİLMEK
- PEYGAMBERLERİN MASÛM OLUŞU
- BİR MEDRESE PROGRAMI ÖRNEĞİ
- ERZURUM TEDÂİLERİ-5
- ERZURUM TEDÂİLERİ-4
- ERZURUM TEDÂİLERİ-3
- ERZURUM TEDÂİLERİ-2
- HAK VE SALAHİYET ÇERÇEVESİNDE KADINLAR MESELESİ
- ERZURUM TEDÂİLERİ-1
- EHL-İ BEYT SEVGİSİ-2
- VAAZ VE NASİHAT ADABI
- EHL-İ BEYT SEVGİSİ-1
- TEZKİYE VE SİCİL AMİRLİĞİ
- İLMİ ARAŞTIRMALARDA İNSAFLI OLMAK VE HAKKA UYMAK
- BİR İRFAN OLUĞU; ARVAS SEYYİDLERİ-2
- İLİM TALEBESİNİN İHTİYAÇ DUYACAĞI MEZİYETLERİN ÖZETİ
- BİR İRFAN OLUĞU; ARVAS SEYYİDLERİ-1
- İSLAMİ İLİMLERLE UĞRAŞMANIN VE İLME TEŞVİK ETMENİN ÖNEMİ
- ORYANTALİST TEZLERİ İSLAM DÜNYASINDA YAYMAYA ÇALIŞAN ÜÇ GRUP
- GÖNÜLDEKİ ZÜNNAR
- İMAN PENCERESİNDEN MUSİBET VE HASTALIKLAR-3
- İMAN PENCERESİNDEN MUSİBET VE HASTALIKLAR-2
- HOROZ GEORGE VE ÖZGÜRLÜK
- MEVLİD MESELESİ VE ZAMANA UYARLI ÇEŞİTLENEN FETVALAR
- İMAN PENCERESİNDEN MUSİBET VE HASTALIKLAR-1
- ENGELSİZSİNİZ
- İSLAM’DA KADININ CEMİYET İÇİNDEKİ YERİ VE ROLÜ
- İSLAM’DA MÜSPET (POZİTİF) HAREKET

Gökleri ve yeri yerli yerince yarattı. Sizi şekillendirdi ve şekillerinizi de güzel yaptı. Dönüş ancak O'nadır.
et-Teğabün: 3
GÜNÜN HADİSİ
Kur'an'ın Faziletine Dair
"Bir grup, Kitabullah'ı okuyup ondan ders almak üzere Allah'ın evlerinden birinde bir araya gelecek olsalar, mutlaka üzerlerine sekinet iner ve onları Allah'ın rahmeti bürür. Melekler de kanatlarıyla sararlar. Allah, onları, yanında bulunan yüce cemaatte
SON YORUMLAR
- İstifade etmek istiyorum....
- Bu hadiseler çok elzem bakışımi değiştiriyor masumane inkişafa sebep oluy...
- 18. Lem'a.. 19 değil...
- selamun aleyküm keşke bunlar kitap olsa?...
- "Vettakullahe ve yuallimeküm" "Siz Allah'tan korkarsanız, takva sahibi olursan...
- İnşallah düşünüyoruz..Biraz mesafe girdi araya..Kitaplarımızdan uzak kal...
- S aleyküm abiler... Bir şey soracağım kızılicaz notlarimizin devamı yok m...
- Harika...
- Doğumundan başlasaydınź ölümüne kadar yazsaydınız benim için daha fayd...
- Paranın M kemal olan kısmını değil de ters tarafını kullansanız daha iyi...
TARİHTE BU HAFTA
*Eğriboz Adası'nin fethi(12 Ağustos 1470)
*Kanuni Sultan Süleyman Han'in Tebriz'i fethi(13 Ağustos 1534)
*Haçlı Ordusu'nun Kudüs katliami (15 Ağustoz 1099)
*Gölcük Depremi(17 Ağustos 1999)
*Misak-i Milli'nin TBMM'de de kabûlü(19 Ağustos 1920)
ANKET
Sitemizle nasıl tanıştınız?
Yükleniyor...