KADER RİSALESİ ŞERHİ-16

Aşağıdaki maddede cüz’î iradenin sorumluluk anahtarı olduğuna işaret edilmiştir; “Yedincisi: İrade-i cüz’iye-i insaniye ve cüz’-i ihtiyariyesi çendan

Niyazi Beki(Prof. Dr.)

niyazibeki@gmail.com

2021-06-08 10:30:18

Aşağıdaki maddede cüz'î iradenin sorumluluk anahtarı olduğuna işaret edilmiştir;

"Yedincisi: İrade-i cüz'iye-i insaniye ve cüz'-i ihtiyariyesi çendan zaîftir, bir emr-i itibarîdir, fakat Cenab-ı Hak ve Hakîm-i Mutlak, o zaîf cüz'î iradeyi, irade-i külliyesinin taallukuna bir şart-ı âdi yapmıştır. Yani ma'nen der: "Ey abdim! İhtiyarınla hangi yolu istersen, seni o yolda götürürüm. Öyle ise mes'uliyet sana aittir!" Teşbihte hata olmasın, sen bir iktidarsız çocuğu omuzuna alsan, onu muhayyer bırakıp "Nereyi istersen seni oraya götüreceğim" desen, o çocuk yüksek bir dağı istedi, götür-dün. Çocuk üşüdü yahut düştü. Elbette "Sen istedin" diyerek itab edip üstünde bir tokat vuracaksın. İşte Cenab-ı Hak, Ah-kem-ül Hâkimîn, nihayet za'fta olan abdin iradesini bir şart-ı âdi yapıp, irade-i külliyesi ona nazar eder.

Elhasıl: Ey insan! Senin elinde gayet zaîf, fakat seyyiatta ve tahribatta eli gayet uzun ve hasenatta eli gayet kısa, cüz'-i ihti-yarî namında bir iraden var. O iradenin bir eline duayı ver ki, silsile-i hasenatın bir meyvesi olan Cennet'e eli yetişsin ve bir çiçeği olan saadet-i ebediyeye eli uzansın. Diğer eline istiğfarı ver ki, onun eli seyyiattan kısalsın ve o şecere-i mel'unenin bir meyvesi olan zakkum-u cehennem'e yetişmesin. Demek dua ve tevekkül, meyelan-ı hayra büyük bir kuvvet verdiği gibi; is-tiğfar ve tövbe dahi, meyelan-ı şerri keser, tecavüzatını kırar." (Sözler, 468)

ŞERH:

7. İrade-i cüziye, irade-i külliyenin bir şartı gibidir.

Allah'ın ezeli ilmi insanın özgür iradesini ortadan kaldırmaz mı? Evet, burada şöyle bir soru akla gelebilir: İslam inancına göre, Allah'ın ilmi ezelidir, olmuş, olmakta olan ve olacak olan her şeyi, geçmiş, şimdiki ve gelecek zamanların tümünü kuşatmıştır. Kader de ezeli ilmin bir nevidir. Allah'ın ilmine ve kaderine muhalif bir şeyin olması mümkün değildir. Demek her şey Allah'ın ilmi ve kaderi doğrultusunda olmak zorundadır. O halde, insanların cüz'î iradelerinin ne anlamı var? Neye yarar?

Bunun cevabı şudur: Biz Allah bildiği için herhangi bir iş yapmıyoruz. Biz yapacağımız için Allah biliyor. ZatenAllah'ın geleceği bilmemesi düşünülemez. Bilmezse veya bilemezse yaratıcı olmaz.

Buna tekrar da olsa –yukarıda benzeri geçen- şöyle bir örnek verebiliriz; Allah dostu evliyadan bir öğretmen dü-şünelim: Öğrencilerinden birisine "Yarın seni şu kitaptan imtihan edeceğim" diyor. Fakat öğretmen Allah'ın izniyle onun oyun-eğlence ile meşgul olup sabah okula çalışma-dan geleceğini biliyor, akşamdan karnesine "0" yazıyor. Ertesi sabah öğrenci sorulan sorulara cevap veremiyor ve sıfırı hak ettiğini bildiği anda, öğretmen cebinden not def-terini çıkarıp "Senin çalışmayıp sıfır alacağını bildiğim için, önceden deftere sıfır yazmıştım" diyor. Buna karşı öğrenci "Hocam sen sıfır yazdığın için ben sıfır aldım. Yoksa geçer puan yazsaydın geçerdim" diyebilir mi? Elbette diyemez. Çünkü şayet öğretmen karnesine "0" yazmasaydı yine sıfır alıp sınıfta kalırdı.

Hülasa: Allah'ın yarattığı işlerin insana bakan iki ciheti vardır.

Birincisi: İnsana sorumluluk vermeyen ve din imtihanı ile ilgili olmayan hususlardır. Kâinatta yaratılan ve insanın dışında olan her şey bu kısma girer. Ayrıca, insanın ruhani ve cismani bünyesinin çalışması da bu kısma dâhildir. Bun-lara 'ızdırari/gayr-ı ihtiyari' fiiller denir.

İkincisi: İnsanın özgür iradesine bakan fiillerdir. Bunlara "ihtiyarî' fiiller denir. Bunlar da her ne kadar Allah tara-fından yaratılıyorsa da, yaratma noktaları dışındaki işlerinfaili/öznesi insandır. Örneğin; -su-i istimali olmadığı süre-ce-insan, gözü, kulağı, midesi, bağırsağı, akciğerleri ve saireorganlarının çalışıp çalışmadığından sorumlu değildir. Fakat bunları özgür iradesiyle yanlış yolda, haram yolda, gayr-ı meşru yollarda kullanırsa sorumlu olur.

-devam edecek-

Bu yazıya yorum yazın

Bu yazıya gelen yorumlar.

DİĞER YAZILAR

KADERLE ALAKALI BAZI ISTILAHLAR

Cüz’-i İhtiyarî: 1.Lügat manası: İhtiyarî kısım, tercih edilen ihtiyarî parça, seçile

KADERİN MERTEBELERİ

Kaderin dört mertebesi vardır: a. Olmuş, olacak ve olmakta olan bütün herşeyin Allah’ın

KADERİN KISIMLARA AYRILMASI

3.Muhtevası itibariyle Kaderin Çeşitleri: a). Bedîhî ve Nazarî Kader: Kader, dışa yansıyan

KADER

1. Lügat manası: Ölçüp biçmek, takdir etmek, bir şeyin sınırlarını tayin etmek. Kader,

KADER RİSALESİ ŞERHİ-23

“Elhasıl: Madem hayat, esma-i hüsnanın nukuşunu gösterir. Hayatın başına gelen herşey has

KADER RİSALESİ ŞERHİ-22

DÖRDÜNCÜ MEBHAS Eğer desen: “Birinci Mebhas’ta isbat ettin ki: Kaderin her-şeyi güzeldir,

KADER RİSALESİ ŞERHİ-21

Eğer desen: "Kader bizi böyle bağlamış. Hürriyetimizi selbetmiştir. İnbisat ve cevelana mü�

KADER RİSALESİ ŞERHİ-20

Zikredilen delillerle varılan netice şöyle özetlenmiştir: “Netice-i meram: Madem bilmüşahe

KADER RİSALESİ ŞERHİ-19

. Kitab-ı Mübin-İmam-ı Mübin hakikatı Kur’an-ı Hakîm’de bu iki kavrama da yer verilmi

KADER RİSALESİ ŞERHİ-18

Üstadın aşağıdaki ifadelerinde bu hakkatlerin açıklaması vardır: “Hem herşeyin miktar-ı

KADER RİSALESİ ŞERHİ-17

ÜÇÜNCÜ MEBHAS: Kadere iman, imanın erkânındandır. Yani: "Herşey, Cenab-ı Hakk'ın takdiriy

Çünkü Allah, haktır. O'ndan başka taptıkları ise hiç şüphesiz batıldır. Gerçekten Allah çok yüce, çok büyüktür.

Lokman, 30

GÜNÜN HADİSİ

Kur'an'ı cebren (açıktan) okuyan, sadakayı açıktan veren gibidir. Kur'an'ı gizlice okuyan, sadakayı gizlice veren gibidir."

Tirmizi, Sevabu'l-Kur'an 20, 2920; Ebu Davud, Salat 315, 1333; Nesai, Zekat 68

SON YORUMLAR

TARİHTE BU HAFTA

*Fatih Donanmayı Haliç'e İndirdi.(22 Nisan 1453) *T.B.M.M. Açıldı.(23 Nisan 1920) *Yavuz Sultan Selim Padişah Oldu.( 25 Nisan 1512) *Çernobil Nükleer Faciası.(26 Nisan 1986) *Sultan II.Abdülhamid Han Tahttan İndirildi.(27 Nisan 1909)

ANKET

Sitemizle nasıl tanıştınız?

Yükleniyor...