KADER RİSALESİ ŞERHİ-15

Üstad’a göre insanın kendi fiillerinin hâlıkı olmadığını gösteren delillerden biri de şudur:

Niyazi Beki(Prof. Dr.)

2021-06-01 01:19:36

Üstad'a göre insanın kendi fiillerinin hâlıkı olmadığını gösteren delillerden biri de şudur:

b. Varlığı zorunlu bir hal almadan bir şey var olmaz

Bu prensibi şöyle açıklamak mükündür: İnsanların fiilleri de her mahlûk gibi, yoklukla varlık arasında eşit bir mesafededir. Bu eşitliğin –varlık lehine- bozulması mutlaka tercih edici bir iradeyle mümkündür. Kâinatta hükümran olan ilahi hikmetin gereği olarak, birşeyin var olması için onun varlığına yardımcı olacak bütün şartların tahakkuk etmesi lazımdır. İlgili şartların tahakkuk etmesi durumunda, ilgili varlığın ortaya çıkması zorunlu hale gelir. Halk arasında Nasreddin hocaya atfedilen bir fıkra da bu konunun anla-şılmasına katkı sağlayacağını düşünüyoruz. "Madem un var, şeker var, yağ var; niçin helva yapmıyoruz.." Bu fıkranın bizi ilgilendiren yönü şudur: Helvanın varlığının şartları un, şeker ve yağdır. O halde bu üç şart bir araya gelmişse, helvanın var olması da zorunludur. Bu bir espri de olsa, hayali enlem ve boylam gibi itibarî yönlerinin gerçekliğini gösteren bir pusuladır.

İşte "Mâ lem yecib lem yûced=Bir şey zorunlu hale gelmeden var olmaz" şeklindeki mukarrer düsturun mana-sı budur. Varlığın bütün şartlarını haiz olan bir şeyin var olması an meselesidir. Bu prensibe göre, eğer insan kendi fiillerinin yaratıcısı kabul edilirse, özgür iradesi ortadan kalkar. Çünkü varlık şartlarını haiz olduğundan varlığı zorunlu hale gelmiş bir şeyde, insan iradesinin esamisi okunmaz. Ancak bu fiiller, bütün eşyanın yaratıcısı olan Allah'a ait olduğu kabul edildiğinde, ilim ve hikmetiyle varlık için gerekli şartları hazırladığı gibi, kudret ve iradesiyle de onu yaratır. Allah'ın ilim, hikmet, kudret ve küllî iradesini aşan bir şey yok ki –ilahi iradenin dışında- zorun-lu olarak meydana gelsin.

c. Hasıl-ı bi'l-masdar masdardan farklıdır

Burada üzerinde durulan önemli bir nokta da şudur: Sözgelişi bir kurşunla öldürülen bir adamın ölümünde mecazî fail olarak insanın, hakiki fail olarak da Allah'ın rolü vardır. Öyleyse, mecazî fail olan insana 'kâtil' denildiğine göre, hakiki fail olan Allah'a da bu sıfatın verilmesi gerekmez mi? şeklindeki bir soruya, Üstad sarf ilminin bir kuralını esas alarak cevap vermiştir. Buna göre 'kâtil' kelimesi bir ism-i fâildir. Sarf ilminin kaidesine göre ism-i fâil, bir emr-i nisbî olan masdardan (katl kelimesinden) müştaktır/türetilmiştir. Yoksa bir emr-i sabit olan (camid/türetilmeyen) hâsıl-ı bilmasdardan müştak/türetilmiş değildir. Masdar olan katil fiili bizim kesbimizdir/kazancımızdır, o halde kâtil ünvanını da biz alırız. Allah'a ait olan iş ise, katl/katil fiiline terettüp eden maktulün canını almaktır. Bu ise hâsıl-ı bi'l-mas-dar olduğundan, ondan bir ism-i fâil türetilmez.

-Devam edecek-

Bu yazıya yorum yazın

Bu yazıya gelen yorumlar.

DİĞER YAZILAR

KADERLE ALAKALI BAZI ISTILAHLAR

Cüz’-i İhtiyarî: 1.Lügat manası: İhtiyarî kısım, tercih edilen ihtiyarî parça, seçile

KADERİN MERTEBELERİ

Kaderin dört mertebesi vardır: a. Olmuş, olacak ve olmakta olan bütün herşeyin Allah’ın

KADERİN KISIMLARA AYRILMASI

3.Muhtevası itibariyle Kaderin Çeşitleri: a). Bedîhî ve Nazarî Kader: Kader, dışa yansıyan

KADER

1. Lügat manası: Ölçüp biçmek, takdir etmek, bir şeyin sınırlarını tayin etmek. Kader,

KADER RİSALESİ ŞERHİ-23

“Elhasıl: Madem hayat, esma-i hüsnanın nukuşunu gösterir. Hayatın başına gelen herşey has

KADER RİSALESİ ŞERHİ-22

DÖRDÜNCÜ MEBHAS Eğer desen: “Birinci Mebhas’ta isbat ettin ki: Kaderin her-şeyi güzeldir,

KADER RİSALESİ ŞERHİ-21

Eğer desen: "Kader bizi böyle bağlamış. Hürriyetimizi selbetmiştir. İnbisat ve cevelana mü�

KADER RİSALESİ ŞERHİ-20

Zikredilen delillerle varılan netice şöyle özetlenmiştir: “Netice-i meram: Madem bilmüşahe

KADER RİSALESİ ŞERHİ-19

. Kitab-ı Mübin-İmam-ı Mübin hakikatı Kur’an-ı Hakîm’de bu iki kavrama da yer verilmi

KADER RİSALESİ ŞERHİ-18

Üstadın aşağıdaki ifadelerinde bu hakkatlerin açıklaması vardır: “Hem herşeyin miktar-ı

KADER RİSALESİ ŞERHİ-17

ÜÇÜNCÜ MEBHAS: Kadere iman, imanın erkânındandır. Yani: "Herşey, Cenab-ı Hakk'ın takdiriy

Kendilerine ait bir takım menfaatlara şahit olsunlar; Allah'ın kendilerine rızık olarak verdiği hayvanları kurban ederken Allah'ın adını ansınlar; siz de onlardan yiyin, yoksulu ve fakiri doyurun.

Hacc Suresi:28

GÜNÜN HADİSİ

Her kim bir namazı (kılmayı) unutursa (onu) hatırladığında kılsın. Onun bundan başka keffâreti yoktur.

BUHARİ, KİTÂBU MEVÂKÎTİ'S-SALÂT

SON YORUMLAR

TARİHTE BU HAFTA

*Fatih Camii Tekrar İbadete Açıldı(15 Nisan 2002) *Şeyhülislam İbn-i Kemal'in Vefatı(16 Nisan 2002) *Einstein'in Ölümü(18 Nisan 1955) *93 Harbi Başladı(19 Nisan 1877) *Miladi Takvime Göre Efendimiz'in(s.a.v) Doğumu(20 Nisan 571)

ANKET

Sitemizle nasıl tanıştınız?

Yükleniyor...