"İşte şu sırdandır ki: Kesb-i şer, şerdir; halk-ı şer, şer değildir. Na-sılki pekçok mesalihi tazammun eden bir yağmurdan zarar gören tenbel bir adam diyemez: «Yağmur rahmet değil.» Evet halk ve icadda bir şerr-i cüz›î ile beraber hayr-ı kesîr vardır. Bir şerr-i cüz›î için hayr-ı kesîri terketmek, şerr-i kesîr olur. Onun için o şerr-i cüz›î, hayır hükmüne geçer. İcad-ı İlahîde şer ve çirkinlik yoktur. Belki, abdin kesbine ve istidadına aittir." (Sözler, s. 464)

ŞERH:

İlahi Yaratma Ve Beşeri Fiiller Bakımından Kötülük Problemi

Kader her türlü kusurdan münezzehtir. Kulların yaptığı her işte; biri Allah'ın takdiri, biri de kulun kesbi/kazancı olmak üzere iki cihet vardır. Kulun düşüncesi ve eylemi, dar bir çerçevede belli bir gayeye bakar. Bu gaye hayır ise kulun yaptığı iş de hayır olur. Bu gaye şer ise, bu iş de şer olur.

Buna mukabil, Allah'ın kader programı ile bir şeyi takdir etmesi ve yaratması, geniş bir dairede cereyan eder ve pek çok gayelere bakar. Bu gayelerden az bir kısmında kötülük olsa bile, çoğunda hayır vardır. Sonuçlarının çoğu hayır olan bir iş, az bir kötülükten ötürü terkedilmez. Çünkü neticelerinin çoğu iyi ve güzel olan bir işi az bir kötülük yüzünden terk etmek daha büyük bir kötülüktür. Bu konuda verilen bir örnek şöyledir: Rahmet olarak adlandırılan yağmurun neticelerinin büyük çoğunluğu hayırdır ve güzeldir. Çünkü insanların su içmeleri, yemek pişirmeleri, bedenlerini ve elbiselerini yıkamaları, ekinlerini sulamaları ve benzeri pek çok hayati önemi haiz güzel işlerin yapılmasına vesiledir. Bunun yanında şemsiyelerini almayan birkaç tembel insanın bu yağmurdan ıslanıp zarar görmesi de söz konusudur. Şimdi bu sayılı tembel kimselerin çok cüzi ve pek hafif bir zarar görmeleri sebebiyle yağmurun yağmasını kötülük olarak değerlendirmek ve yağmur yağmasını istememek ne kadar çirkin ve yanlış bir düşünce olduğu ortadadır.

Bir diğer örnek şöyle olabilir: Yüz yumurtası olan bir kimse, eğer bunları kuluçka ameliyesine tabi tutarsa, kuvvetli ihtimalle bunların çoğu civciv olarak çıkmasına mukabil az bir kısmı da bozuk olup çıkar, bir işe yaramaz. Şimdi, bu adam eğer sözgelişi yumurtaların 70 tanesi civciv olacağını fakat 30 tanesinin ise bozulacağını düşünerek bu yumurtaları kuluçkaya yatırmazsa, yüzde yüz zarar edeceği muhakkaktır. Hatta yüzde 10'u civciv olup, yüzde 90'nı bozulsa bile, yine de bunları kuluçkaya yatırmamak büyük bir zarar ve yanlış olur. Zira 10 tane yumurtanın civciv olması, kısa zamanda yüzlerce yumurtanın kazanılmasına vesile olur. O bozuk çıkan yumurtaların zararlarını telafi ettiği gibi, çok kârlı bir ticaretin tahakkuk etmesine de imkân sağlar.

Keza, gerek cerrahi operasyonda gerek reçete edilen ilaçlarda mutlaka bazı yan etkileri olacaktır. Tıp dünyası, faydası zararından fazla olan müdahalelerin terkedilmemesi konusunda müttefiktir. Diğer gözüne sirayet etmemesi için hasta gözün alındığı vak'alar çoktur. Annenin ölüm riski olduğunda, ceninin hayatına son verilmesi, hem tıbbın hem dinin fetva verdiği bir hakikattir. Kangren veya kanser ol-muş organların-bedenin tamamını kurtarma adına- koparılıp atılmasında dini ve tıbbi hiçbir sakınca yoktur. Bütün bunlar, "yararı çok olan şeyler, az zararı olan şeylere feda edilmez" kuralının birer yansımasıdır.

Kelimeler

İllet: Asıl sebep.

Mukadder: Takdir edilmiş.

Kubuh: Çirkinlik. 

Münezzeh: Pak, temiz, beri.

Mukaddes: Temiz, pak.

Zâhirî: Dıştan görünen.