TEZKİYE NEDİR?
Tezkiye sözlük manası itibarıyla temizlemek yada temize çıkarmak demektir. Istılahta ise kişinin kendi zâhirini ve bâtınını Allahu Teâlâ’nın sevmediği şeylerden, ayıplardan, günahlardan, kötü işlerden ve gafletten temizleyip taat, fazilet, yüce meziyet ve gafletten uyanıklık gibi vasıflarla süslemesidir.
Tezkiye sözlük manası itibarıyla temizlemek yada temize çıkarmak demektir. Istılahta ise kişinin kendi zâhirini ve bâtınını Allahu Teâlâ'nın sevmediği şeylerden, ayıplardan, günahlardan, kötü işlerden ve gafletten temizleyip taat, fazilet, yüce meziyet ve gafletten uyanıklık gibi vasıflarla süslemesidir.
Tabiîn devrinden bu yana Kur'ân-ı Kerim'de geçen tezkiye terimi yerine tasavvuf kelimesi ıstılâh olarak yaygın bir şekilde kullanılagelmiştir. Kavramlar konusunda tartışmaya gerek yoktur; her topluluk istediği terimi kullanabilir.
Nefsi tezkiye tabiri başlıca üç manada kullanılır:
1. Nefsi kirleten küfür, cehâlet, kötü hisler, yanlış itikatlar ve fena huylar gibi fücûrlardan temizlemek.
2. Nefsi temizleyip koruyarak ve iman, ilm, irfan, iyilik sever duygular, güzel ilahi ahlâk gibi takva özellikleriyle terbiye edip ilahi tecellilere nail ve mazhar olarak, çevresine zekât verecek, hayr ve bereket yayacak şekilde feyizlendirmektir. Bu iki mana ile nefsi tezkiyeye çalışmak, onu yaratanın bir hakkı olarak insanın görevi ve yararı gereğidir. Onun için bu temizleme, bu işi yapması itibarıyla insana; sebep olması itibariyle mürşid ve muallim gibi başkalarına ve takdir edilmesi, başarılması ve yaratılması itibariyle de Allah'a nisbet olunur. Burada açık olan mana da budur.
3. Nefsini beğenerek onu temiz saymak ve övmektir. Tedsiye (kirletmek), tezkiyenin (temizlemek) zıddıdır. Tedsiye, ruhu faziletli davranışlar ile tezkiye etmeyip fısk, fücûr ve kötü ahlâk ile fesâda vermek gibi şeytanî şeylerden ibarettir.
Tezkiye kavramının ve tezkiye ile ilgili hususların çok kısa ve kolay anlaşılır bir açıklaması aşağıdadır.
Tezkiye ile ilgili ilme; tasavvuf, tarikat, ahlâk, âdâb ve fıkhu'l bâtın ilmi denmektedir. Biz, Allah Teâlâ'nın izni ile, farklı isim ve istilahlara bakmaksızın bu konuyu özet olarak arz edeceğiz. Tevfik yalnız Allah Teâlâ'dandır.
II. Kur'ân-I Kerİm'de Tezkİye
Tezkiye Kur'ân-ı Kerim'de çeşitli yerlerde zikredilmektedir. Bir örnekle kifâyet edeceğiz.
Allah Teâlâ Şems Sûresinde şöyle buyurmuştur: "Nefsini kötülüklerden arındıran (tezkiye eden) kurtuluşa ermiştir, onu kötülüklere gömen (tedsiye eden) de ziyân etmiştir."
Mevdûdî, Tefhimu'l Kur'ân adındaki Tefsir'inde, Şems Sûresi'ni tefsir ederken şöyle diyor: "Tezkiye"nin anlamı temizlemek ve yetişmektir. Âyetin bağlamından da anlaşılıyor ki, kim nefsini fücûrdan temizler, takvaya yükselir ve içinde iyilik geliştirirse o kişi kurtuluşa ulaşır. Bunun karşısında "dessâhâ" kelimesi kullanılmıştır. Bunun da anlamı, bastırmak, örtmek, kaçırmak, ve saptırmaktır. Âyetin bağlamına göre anlamı şöyledir: Nefsinin iyilik eğilimlerini bastıran ve nefsini kötülük eğilimlerine çeken kişi, fücûra o kadar destek verir ki, takvayı bastırır ve tıpkı toprağın ölüyü saklaması gibi takvayı saklar, bu kişi hüsrana uğrayacaktır."
III. Hadİslerde Tezkİye
Tezkiye hadis-i şeriflerde de çokça zikredilmiştir. İşte bir örnek:
Müslim ve Nesâî, Zeyd b. Erkam'dan rivâyet ettiklerine göre Peygamber (s.a.v) bu konuda şöyle dua ederdi: "Allah'ım! Nefsime takvasını ver ve onu tezkiye et. Sen onu tezkiye edenlerin en hayırlısısın. Sen onun Velisi ve Mevlâsısın."
IV. Tezkİyenİn Dört Mertebesİ
Yukarıda geçen âyet ve hadisler, tezkiyenin önemini ortaya koymuş oldu. Şimdi, tezkiyenin nasıl yapılacağı sorusunun cevaplandırılması gerekmektedir. İslâm'da tezkiye metodunun önemli iki özelliği vardır:
(1) Tedrîcilik; yani basamak basamak veya mertebe mertebe ilerlemek;
(2) Kuşatıcılık; yani insanın zâhirini (dışını), bâtınını (içini) veya bedenini ve ruhunu; hâsılı tüm varlığını temizlemesidir.
Bu bakış açısından hareketle âlimler tezkiyenin dört mertebesi olduğunu belirtmişlerdir: Beden temizliği, azaların temizliği, kalb temizliği, "sır" temizliği. Şimdi bunları sırayla kısaca açıklayacağız.
1. Beden temizliği
Bedeni hades (hükmî pislik, abdestsizlik, cünüplük) ve necâset (hakikî pislik, kan, idrâr v.b.)ten temizleme, istenmeyen kılları traş etme bu gruba girer. Bunun usûlü, abdest ve gusüldür.
2. Azaların temizliği
Vücûttaki bütün azaların kendileriyle işlenebilecek bütün günahlardan temizlenmesi. Meselâ, gözün harama bakmaktan, kulağın haramı dinlemeden, midenin haram yemekten temizlenmesi bu kısma girer. Bu kötü davranışlar yerine güzellerini koymak gerekir. Meselâ güzel şeyleri dinlemek, güzel şeylere bakmak ve helâl yemek gibi.
3. Kalb temizliği
Kalbin gafletten ve bütün kötü hasletlerden temizlenmesi. O kötü hasletler yerine güzel hasletlerle süslenmesi. Meselâ haset yerine sevgi, zulüm yerine merhamet sahibi olmak bu kısma girer. Bu kısım aşağıda biraz daha ayrıntılı bir şekilde açıklanacaktır.
4. Sır temizliği
Sırrı yani kalbin özünü mâsivâdan (Allah sevgisinden başka herşeyden) temizlemek. Sır temizliği, tezkiyenin en üst mertebesidir. Bu mertebeye uzun terbiye, sabır ve mücadele ile erişilebilir. Bu süreçleri tamamlarken insanın âlim bir mürşide ihtiyacı vardır.
Tezkiyenin birinci mertebesi olan beden temizliği yukarıda İslam ile ilgili bölümde anlatıldı. Tezkiyenin ikinci mertebesi olan azaların temizliği de yine yukarıda takva ile ilgili bölümde anlatıldı. Bu kısımda ise tezkiyenin üçüncü mertebesi olan kalb temizliği anlatılacak. Kalbten temizlenmesi gereken kötü vasıflar ve onların yerini alması gereken güzel vasıflar kısaca sayılacak.
Tezkiyenin dördüncü mertebesi olan sır temizliğine gelince, onunla ilgili olarak tasavvuf kitaplarına müracaat olunabilir.
Bu yazıya yorum yazın
Bu yazıya gelen yorumlar.
DİĞER YAZILAR
KUR’ÂN VE HADİS-İ ŞERİFLERDE MUTLU EVLİLİK PRENSİPLERİ-2

Eşlerin Birbirinden Üstün Oldukları Noktalar: Kur’ân, اِنَّ اَكْرَمَكُمْ ع
SORU SORMA AHLAKI

İlim talebesinin önem arz eden vazifelerinden biri bilmediği ve kapalı kalan hususları sormayı
İLİM ALINACAK ÂLİMİN ÖZELLİĞİ VE SEÇİMİ

Eğitimin esasını oluşturan ve öğrencinin eğitimde başarısı için temel dinamiklerden biri
KUR’ÂN VE HADİS-İ ŞERİFLERDE MUTLU EVLİLİK PRENSİPLERİ-1

Aile Nedir? Kur’ân-ı Kerim’de, insanın beden, ruh ve aile sağlığı konusunda ihtiyaç duy
HÜR MÜSLÜMAN HANIMIN VASIFLARI:

-ALLAH’A KARŞI ADABI: 1-İmanlı, iffetli ve taatli olur. 2- Beş vakit namazını dürüst
İLMİ, SALİH VE EHLİYETLİ HOCALARDAN ALMANIN ZORUNLULUĞU

lmi hocadan almak, sahih ilmin anahtarı ve ilim talebesinin kurtuluş adresi ve zaferidir. Ehliyetl
İLİM TAHSİLİNDE ÂLİ HİMMET SAHİBİ OLMAK

Allah (c.c) gerek Yüce Kitabı'ndaki birçok ayet-i kerimede ve gerekse Elçisi aracılığıyla bi
İLİM TAHSİLİNDE VE ÖĞRETİMİNDE İYİ NİYET

Gizli ve aşikâr bütün işlerde iyi niyet, samimiyet ve ihlas her Müslüman için özellikle âl
ORYANTALİST TEZLERİ İSLAM DÜNYASINDA YAYMAYA ÇALIŞAN ÜÇ GRUP

A. Bilinçli Olarak Faaliyet Gösteren Münafıklar Birinci grup, Oryantalizmin üretip özenle be
HAKKA TALİP OLANLARA ÖNEMLİ TAVSİYELER

Hakka talip olana tavsiyem şudur: *Ey talip! Zenginlerle (ve idarecilerle) sadece, insanlara dokun
İSLÂM, BİLİME DÜŞMAN MIDIR?

Oryantalistlerden Ernest Renan ve Gromer, İslâm dininin bilim düşmanı olduğunu ve felsefe ve i
- İLİM TALEBESİNİN İHTİYAÇ DUYACAĞI MEZİYETLERİN ÖZETİ
- İLMİN KADRİNİ BİLMEK
- PEYGAMBERLERİN MASÛM OLUŞU
- BİR MEDRESE PROGRAMI ÖRNEĞİ
- ERZURUM TEDÂİLERİ-5
- ERZURUM TEDÂİLERİ-4
- ERZURUM TEDÂİLERİ-3
- ERZURUM TEDÂİLERİ-2
- HAK VE SALAHİYET ÇERÇEVESİNDE KADINLAR MESELESİ
- ERZURUM TEDÂİLERİ-1
- EHL-İ BEYT SEVGİSİ-2
- VAAZ VE NASİHAT ADABI
- EHL-İ BEYT SEVGİSİ-1
- TEZKİYE VE SİCİL AMİRLİĞİ
- İLMİ ARAŞTIRMALARDA İNSAFLI OLMAK VE HAKKA UYMAK
- BİR İRFAN OLUĞU; ARVAS SEYYİDLERİ-2
- İLİM TALEBESİNİN İHTİYAÇ DUYACAĞI MEZİYETLERİN ÖZETİ
- BİR İRFAN OLUĞU; ARVAS SEYYİDLERİ-1
- İSLAMİ İLİMLERLE UĞRAŞMANIN VE İLME TEŞVİK ETMENİN ÖNEMİ
- ORYANTALİST TEZLERİ İSLAM DÜNYASINDA YAYMAYA ÇALIŞAN ÜÇ GRUP
- GÖNÜLDEKİ ZÜNNAR
- İMAN PENCERESİNDEN MUSİBET VE HASTALIKLAR-3
- İMAN PENCERESİNDEN MUSİBET VE HASTALIKLAR-2
- HOROZ GEORGE VE ÖZGÜRLÜK
- MEVLİD MESELESİ VE ZAMANA UYARLI ÇEŞİTLENEN FETVALAR
- İMAN PENCERESİNDEN MUSİBET VE HASTALIKLAR-1
- ENGELSİZSİNİZ
- İSLAM’DA KADININ CEMİYET İÇİNDEKİ YERİ VE ROLÜ
- İSLAM’DA MÜSPET (POZİTİF) HAREKET

Rabbimiz! Bize gözümüzü aydınlatacak eşler ve zürriyetler bağışla ve bizi takva sahiplerine önder kıl!
Furkan, 74
GÜNÜN HADİSİ
İki kelime vardır ki, Rahman'a sevimli, dilde hafif ve mizanda ağır gelir. Bunlar;
"Sûbhanellahi ve bihamdihi, Sûbhanellahil-azim=Yüce Allah'ı hamd ile tesbih ederim, Yüce Allah'ı tenzih ederim." kelimeleridir.
Buhari Tecrid-i Sarih, 2189
SON YORUMLAR
- İstifade etmek istiyorum....
- Bu hadiseler çok elzem bakışımi değiştiriyor masumane inkişafa sebep oluy...
- 18. Lem'a.. 19 değil...
- selamun aleyküm keşke bunlar kitap olsa?...
- "Vettakullahe ve yuallimeküm" "Siz Allah'tan korkarsanız, takva sahibi olursan...
- İnşallah düşünüyoruz..Biraz mesafe girdi araya..Kitaplarımızdan uzak kal...
- S aleyküm abiler... Bir şey soracağım kızılicaz notlarimizin devamı yok m...
- Harika...
- Doğumundan başlasaydınź ölümüne kadar yazsaydınız benim için daha fayd...
- Paranın M kemal olan kısmını değil de ters tarafını kullansanız daha iyi...
TARİHTE BU HAFTA
*Eğriboz Adası'nin fethi(12 Ağustos 1470)
*Kanuni Sultan Süleyman Han'in Tebriz'i fethi(13 Ağustos 1534)
*Haçlı Ordusu'nun Kudüs katliami (15 Ağustoz 1099)
*Gölcük Depremi(17 Ağustos 1999)
*Misak-i Milli'nin TBMM'de de kabûlü(19 Ağustos 1920)
ANKET
Sitemizle nasıl tanıştınız?
Yükleniyor...