TEZKİYE NEDİR?
Tezkiye sözlük manası itibarıyla temizlemek yada temize çıkarmak demektir. Istılahta ise kişinin kendi zâhirini ve bâtınını Allahu Teâlâ’nın sevmediği şeylerden, ayıplardan, günahlardan, kötü işlerden ve gafletten temizleyip taat, fazilet, yüce meziyet ve gafletten uyanıklık gibi vasıflarla süslemesidir.
Tezkiye sözlük manası itibarıyla temizlemek yada temize çıkarmak demektir. Istılahta ise kişinin kendi zâhirini ve bâtınını Allahu Teâlâ'nın sevmediği şeylerden, ayıplardan, günahlardan, kötü işlerden ve gafletten temizleyip taat, fazilet, yüce meziyet ve gafletten uyanıklık gibi vasıflarla süslemesidir.
Tabiîn devrinden bu yana Kur'ân-ı Kerim'de geçen tezkiye terimi yerine tasavvuf kelimesi ıstılâh olarak yaygın bir şekilde kullanılagelmiştir. Kavramlar konusunda tartışmaya gerek yoktur; her topluluk istediği terimi kullanabilir.
Nefsi tezkiye tabiri başlıca üç manada kullanılır:
1. Nefsi kirleten küfür, cehâlet, kötü hisler, yanlış itikatlar ve fena huylar gibi fücûrlardan temizlemek.
2. Nefsi temizleyip koruyarak ve iman, ilm, irfan, iyilik sever duygular, güzel ilahi ahlâk gibi takva özellikleriyle terbiye edip ilahi tecellilere nail ve mazhar olarak, çevresine zekât verecek, hayr ve bereket yayacak şekilde feyizlendirmektir. Bu iki mana ile nefsi tezkiyeye çalışmak, onu yaratanın bir hakkı olarak insanın görevi ve yararı gereğidir. Onun için bu temizleme, bu işi yapması itibarıyla insana; sebep olması itibariyle mürşid ve muallim gibi başkalarına ve takdir edilmesi, başarılması ve yaratılması itibariyle de Allah'a nisbet olunur. Burada açık olan mana da budur.
3. Nefsini beğenerek onu temiz saymak ve övmektir. Tedsiye (kirletmek), tezkiyenin (temizlemek) zıddıdır. Tedsiye, ruhu faziletli davranışlar ile tezkiye etmeyip fısk, fücûr ve kötü ahlâk ile fesâda vermek gibi şeytanî şeylerden ibarettir.
Tezkiye kavramının ve tezkiye ile ilgili hususların çok kısa ve kolay anlaşılır bir açıklaması aşağıdadır.
Tezkiye ile ilgili ilme; tasavvuf, tarikat, ahlâk, âdâb ve fıkhu'l bâtın ilmi denmektedir. Biz, Allah Teâlâ'nın izni ile, farklı isim ve istilahlara bakmaksızın bu konuyu özet olarak arz edeceğiz. Tevfik yalnız Allah Teâlâ'dandır.
II. Kur'ân-I Kerİm'de Tezkİye
Tezkiye Kur'ân-ı Kerim'de çeşitli yerlerde zikredilmektedir. Bir örnekle kifâyet edeceğiz.
Allah Teâlâ Şems Sûresinde şöyle buyurmuştur: "Nefsini kötülüklerden arındıran (tezkiye eden) kurtuluşa ermiştir, onu kötülüklere gömen (tedsiye eden) de ziyân etmiştir."
Mevdûdî, Tefhimu'l Kur'ân adındaki Tefsir'inde, Şems Sûresi'ni tefsir ederken şöyle diyor: "Tezkiye"nin anlamı temizlemek ve yetişmektir. Âyetin bağlamından da anlaşılıyor ki, kim nefsini fücûrdan temizler, takvaya yükselir ve içinde iyilik geliştirirse o kişi kurtuluşa ulaşır. Bunun karşısında "dessâhâ" kelimesi kullanılmıştır. Bunun da anlamı, bastırmak, örtmek, kaçırmak, ve saptırmaktır. Âyetin bağlamına göre anlamı şöyledir: Nefsinin iyilik eğilimlerini bastıran ve nefsini kötülük eğilimlerine çeken kişi, fücûra o kadar destek verir ki, takvayı bastırır ve tıpkı toprağın ölüyü saklaması gibi takvayı saklar, bu kişi hüsrana uğrayacaktır."
III. Hadİslerde Tezkİye
Tezkiye hadis-i şeriflerde de çokça zikredilmiştir. İşte bir örnek:
Müslim ve Nesâî, Zeyd b. Erkam'dan rivâyet ettiklerine göre Peygamber (s.a.v) bu konuda şöyle dua ederdi: "Allah'ım! Nefsime takvasını ver ve onu tezkiye et. Sen onu tezkiye edenlerin en hayırlısısın. Sen onun Velisi ve Mevlâsısın."
IV. Tezkİyenİn Dört Mertebesİ
Yukarıda geçen âyet ve hadisler, tezkiyenin önemini ortaya koymuş oldu. Şimdi, tezkiyenin nasıl yapılacağı sorusunun cevaplandırılması gerekmektedir. İslâm'da tezkiye metodunun önemli iki özelliği vardır:
(1) Tedrîcilik; yani basamak basamak veya mertebe mertebe ilerlemek;
(2) Kuşatıcılık; yani insanın zâhirini (dışını), bâtınını (içini) veya bedenini ve ruhunu; hâsılı tüm varlığını temizlemesidir.
Bu bakış açısından hareketle âlimler tezkiyenin dört mertebesi olduğunu belirtmişlerdir: Beden temizliği, azaların temizliği, kalb temizliği, "sır" temizliği. Şimdi bunları sırayla kısaca açıklayacağız.
1. Beden temizliği
Bedeni hades (hükmî pislik, abdestsizlik, cünüplük) ve necâset (hakikî pislik, kan, idrâr v.b.)ten temizleme, istenmeyen kılları traş etme bu gruba girer. Bunun usûlü, abdest ve gusüldür.
2. Azaların temizliği
Vücûttaki bütün azaların kendileriyle işlenebilecek bütün günahlardan temizlenmesi. Meselâ, gözün harama bakmaktan, kulağın haramı dinlemeden, midenin haram yemekten temizlenmesi bu kısma girer. Bu kötü davranışlar yerine güzellerini koymak gerekir. Meselâ güzel şeyleri dinlemek, güzel şeylere bakmak ve helâl yemek gibi.
3. Kalb temizliği
Kalbin gafletten ve bütün kötü hasletlerden temizlenmesi. O kötü hasletler yerine güzel hasletlerle süslenmesi. Meselâ haset yerine sevgi, zulüm yerine merhamet sahibi olmak bu kısma girer. Bu kısım aşağıda biraz daha ayrıntılı bir şekilde açıklanacaktır.
4. Sır temizliği
Sırrı yani kalbin özünü mâsivâdan (Allah sevgisinden başka herşeyden) temizlemek. Sır temizliği, tezkiyenin en üst mertebesidir. Bu mertebeye uzun terbiye, sabır ve mücadele ile erişilebilir. Bu süreçleri tamamlarken insanın âlim bir mürşide ihtiyacı vardır.
Tezkiyenin birinci mertebesi olan beden temizliği yukarıda İslam ile ilgili bölümde anlatıldı. Tezkiyenin ikinci mertebesi olan azaların temizliği de yine yukarıda takva ile ilgili bölümde anlatıldı. Bu kısımda ise tezkiyenin üçüncü mertebesi olan kalb temizliği anlatılacak. Kalbten temizlenmesi gereken kötü vasıflar ve onların yerini alması gereken güzel vasıflar kısaca sayılacak.
Tezkiyenin dördüncü mertebesi olan sır temizliğine gelince, onunla ilgili olarak tasavvuf kitaplarına müracaat olunabilir.
Bu yazıya yorum yazın
Bu yazıya gelen yorumlar.
DİĞER YAZILAR
ALLAH RASULÜNÜN MANEVİ ŞAHSİYETİ-2
Fahr-ı Kainat’a Nasıl Bakmalıyız: Kur’ân’da, “Muhakkak ki, Allah katında sizin en d
NURDAN VECİZELER-8
“Hakikaten mümin cennete layık ve kâfir cehenneme muvafık bir mahiyet kesb eder.” İzah: B
YIKILMAKTA OLAN ÜÇÜNCÜ MABET
Kimi Yahudiler mecazen veya sembolik anlamda İsrail’e Süleyman Tapınağı makamında üçüncü
SAFVETÜ’T TEFASİR NOTLARI-27
Nisa: 97: İbn Abbas’ın şöyle dediği rivayet olunur: “Müslümanlardan, İslam’ı hafife a
TACEDDİN TOPAL(1927-2020)
Taceddin Topal ağabeyimiz Isparta/Yalvaçlıdır. Yalvaçlılar O’na Taci Dede diye biliyor ve ö
SULTAN 2. BAYEZİD (1481-1512)
1448’de Dimetoka’da doğdu. Fâtih Sultan Mehmed’in Gülbahar Hâtun’dan doğan büyük oğl
CENNET VE CEHENNEM SADECE MANEVİ DEĞİLDİR
Cennet ve Cehennem iki yurttur; birisi sevaba birisi azaba, birincisi muttakilere, ikincisi kâfirle
AKSA TUFANI’NIN İSTİKBALDEKİ AKİSLERİ
De ki: " Bize iki güzellikten birinin dışında başka bir şeyin gelmesini mi bekliyorsunuz? Oy
ALLAH RASULÜNÜN MANEVİ ŞAHSİYETİ-1
Fahr-ı Kâinat Efendimiz, (Aleyhissâlatü vesselâm) Kur’ân’ı Mekkelilere tebliğe başladı
NURDAN VECİZELER-7
“İnkılab-ı hakikat olmaz. Nev'-i mutavassıtın silsilesi devam etmez. Tahavvül-ü esnaf, ink
- MODERNİST İSLAMCILARIN BAZI İDDİALARI
- YEDİNCİ NOKTA: NEDİR HAYATIN EN SAF LEZZETİ VE EN HALİS SAADETİ?
- SAFVETÜ’T TEFASİR NOTLARI-26
- ŞÜKRÜ ALTUĞ(1914 – 1984)
- BÜYÜK ÇARŞI
- KIZIL İCAZ YEDİNCİ BEYİT- 10. DERS(3)
- BEŞİNCİ NOKTA: NEDİR HAYATIN HAKİKİ HUKUKU?
- NURDAN VECİZELER-6
- HAMAS ÜZERİNDEKİ AMALEK GÖLGESİ
- İSRA VE MİRAÇ MUCİZESİNİ İNKAR EDENLERE CEVAPLAR
- SAFVETÜ’T TEFASİR NOTLARI-25
- ŞEVKET AKIN(1923 -2021)
- HOCAZÂDE MUSLUHİDDİN
- ACBU’Z ZENEB HADİSİ
- DÖRDÜNCÜ NOKTA: NEDİR HAYATIN MAHİYETİ?
- NURDAN VECİZELER-5
- SAHABE DÖNEMİ İHTİLAFLARINDAN SÖZ ETMEK
- SAFVETÜ’T TEFASİR NOTLARI-24
- YENİ İSRAİLİYAT VE DİNİ GÜVENLİĞİMİZ
- NAMAZDA 17 SIRRI
- İNSANLARIN AYIBINI GİZLEMEK
- İMAM BUHARİ'YE ATILAN İFTİRALAR
- ŞAHABEDDİN ÜNLÜ (1945 -2021)
- HIZIR BEY
- CEHENNEM NEREDEDİR?
- KIZIL İCAZ YEDİNCİ BEYİT- 10. DERS(2)
- BU MAKAMDA BİR SUAL AKLA GELMEKTEDİR
- İSRAİL'İN KIYAMETİNİ TÜRKLER KOPARIR
- HAŞİR RİSALESİNİN ÇAĞRIŞTIRDIKLARI
Kadir gecesi bin aydan daha hayırlıdır.
3, Kadir
GÜNÜN HADİSİ
"Şüphesiz Allah, verdiği nimetin eserini kulunun üzerinde görmek ister."
Tirmizî.
SON YORUMLAR
- Bütün beytlerin tercümesini gönderebilir misiniz? sitede sadece son birkaç...
- Fıtrat, namaz, tevafuk, sırlar ve tüm bunların sahibi zişanı İlahi kusur...
- Selamünaleyküm İnternette mütalaalı risale i nur dersleri diye arama yapt...
- bu kıymetli yazıdan dolayı ahmed izz kardeşimize teşekkür ederiz çok mani...
- selamün aleyküm Ahmed kardeşimizi tebrik ediyor ve bu faideli tercümelerin...
- Yanında okuyan diğer öğrencileri; Molla Muhammed Kasori Molla Muhammed Era...
- Benim merhum babam Molla İbrahim Azizi de onun yanında icazeti tamamlamıştı...
- Teşekkürler. Sanırım Envar neşriyat idi.Tam hatırlayamıyorum.....
- Çok güzel bir çalışma Rabbım ilminizi arttırsın bu çalışmalarınızı...
- Merhaba, Ben Foliant yayınlarından uğur. Sizinle iletişim kurmak istiyoruz ...
TARİHTE BU HAFTA
*Fatih Camii'nin yeniden ibadete açılışı(15 Nisan 1772) *Turgut Özal'ın Vefatı(17 Nisan 1993) *Türk-Yunan savaşının başlaması(18 Nisan 1897) *Miladi takvime göre Efendimiz'in (s.a.v.)dünyaya teşrifleri(20 Nisan 571)
ANKET
Sitemizle nasıl tanıştınız?
Yükleniyor...