Osmanlı devletinin yüz akı İkinci Mehmed Han gerçekten iç ve dış fethe mazhar olmuş bir padişahtır. Hem âlim ve abid, hem muzaffer bir kumandan, hem de havan topunu ilk defa icad edebilecek seviyede bilim adamıdır. Onun ilmi yönüne Kastamonulu merhum Mehmed Feyzi Efendi şöyle ışık tutar; "Altı lisan bilirdi. Çok büyük âlimdi. Müfessirdi içtihad mertebesine gitmişti. Kamus-u Arabiyi ezbere bilirdi. Ezberinden ulemaya arz etti."

Merhum, sefer çıkarken dahi ilmi müzakerelere devam edecek kadar ilim aşığı idi. Bir gün bir sefere hazırlanıldığı sırada ulema ile

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ آمِنُواْ

"Ey İman edenler' İman ediniz.."(Nisa; 4/136) ayetini müzakere ediyorlardı. Dışarıda ise harp davulları, kösler çalıp duruyordu. Âlimler ayette iman edenlere tekrar "iman ediniz" emrinin hikmetini açıklayamıyorlardı. Bir ara Fatih hazretleri Fahreddin-i Acemi'ye dönerek;

-Siz ne buyurursunuz? Diye sordu.

Fahreddin efendi;

-Ordunuzun davulları bu sualin cevabını bağırır dururken, bu meselenin çözülmemiş tarafı kalmamıştır hünkârım."

Sultan bu cevaptaki inceliğe hemen intikal edemediğinden, hikmetini sorunca, hazret şu cevabı verdi;

-Devletli hünkârım! Davullar 'dum dum' diyorlar. Bildiğiniz üzere Arapçada dum dum "devam ediniz" demektir. Bu ayetteki aminu'dan murad da "dûmu ale'l imân" Ey iman edenler bu imanınızda sebat gösterin, devam ediniz' demektir.

Bu cevap hem Fatih, hem de müzakeredeki âlimlerin çok hoşlarına gitmişti.

Kaynaklar

1-Çınar Takvimi, 2015

2-Mehmed Feyzi Efendi, Feyizlerden Damlalar, Hamle Yayınları