RAHMAN İSMİNİN YANSIMALARI

Allah'ın isim ve sıfatları, genel olarak iki şekilde mütalâa edilir: Bunlardan birincisi, azamet ve kibriya [büyüklük ve yüceliği] ifade eden, celâlli isim ve sıfatlardır. İkincisi ise lütuf ve merhamet ifade eden cemalli isim ve sıfatlar olarak adlandırılır.(

Niyazi Beki(Prof. Dr.)

niyazibeki@gmail.com

2012-12-08 08:11:23

Allah'ın isim ve sıfatları, genel olarak iki şekilde mütalâa edilir: Bunlardan birincisi, azamet ve kibriya [büyüklük ve yüceliği] ifade eden, celâlli isim ve sıfatlardır. İkincisi ise lütuf ve merhamet ifade eden cemalli isim ve sıfatlar olarak adlandırılır.(1)

Allah'ın isim ve sıfatlarının bu iki tecellisini gösteren yer, kâinat aynasıdır. Bütün kâinat, bu iki tecellinin ışıklarını yansıtan bir ekran hükmündedir. Gerçekte bu iki tecellinin hiçbirisiyle yakından uzaktan bir münasebeti bulunmayan mükevvenatın simasında parlayan bu yansımalar, Rahman olan Allah'ı gösteriyor.

Yaratılışı itibarıyla bir varlığa muhtaç, yaratıcı bir kuvvete muhtaç, yaratılmaya muhtaç, var olduktan sonra ayakta kalmaya muhtaç, öldükten sonra dirilmeye muhtaç olan şu insanlar ve cinler, Cennet'e girmeye, Cehennem'den kurtulmaya ne kadar da muhtaçtır. İşte bütün bu ihtiyaçlarının giderilmesi ve arzularının yerine getirilmesinde, elbette sonsuz bir şefkat ve rahmete, nihayetsiz bir azamet ve kudrete ihtiyaç vardır.

Rahman Suresi, Rahman isminin bir yansıması olarak baştan sona kadar bu iki tecelliyi nazara vermektedir. Hadis-i kutsîde ifade edilen "Rahmetim, gazabımın önüne geçti."(2) şeklindeki kutsî fermanın hakikati, bütün berraklığıyla bu surede kendini göstermektedir.

Celâl ve cemal sıfatlarının farklı iki yönü vardır. Bunlardan birisi, Yüce Allah'ın Zat-ı Akdesine bakar, O'nun zatının şuunatına işaret eder; yani bizzat Allah'ın kendisini tavsif eder, O'nu gösterir. İkincisi ise, Allah'ın kâinatta cereyan eden fiillerinin ve o fiillerin yansıdığı varlıkların kendi durumlarını gösterir.

Bir cümleyle ifade etmek gerekirse bu sıfatlar bir yönüyle Yüce Yaratıcı'ya, diğer yönüyle de yaratıklara bakar. Bu iki sıfat, Rahman Suresinde iki ayette geçmiştir. Surenin 27. ayetinde, Allah'ın kendisine bakan cihetini göstermek üzere, "celâl ve cemal sahibi" anlamındaki isim, "Zü'l-celâli ve'l-İkram" şeklinde gelmiştir. Burada "zü" lâfzı, merfu gelmekle ayette geçen ve Allah'ın "Zât-ı Akdes"i anlamına gelen "Vech" kelimesinin bir vasfı olarak kullanıldığını göstermektedir.(3)

Bu sıfatların ikinci defa geçtiği yer ise surenin son ayetidir. Bu ayette "Zi'l-celâli ve'l-İkram" isminin ilk kelimesi olan "Zü" lâfzı, yukarıdakinin aksine merfu değil, mecrur olarak "Zi" şeklinde gelmiş ve "Rab" isminin bir vasfı olduğu gösterilmiştir. "Rab" isminin tezahürleri, kâinattaki rububiyet yansımalarıdır. Rububiyet ise yaratma-yönetme gibi fiilî icraata bakan nizamın adıdır.

Özetlersek: Bu iki sıfat, surede iki ayrı ayette söz konusu yapılmış ve iki farklı cihete işaret edilmiştir. İlk yerde Allah'ın zatına, ikinci yerde de Allah'ın fiillerine bakan cihetine dikkat çekilmiştir.(4)

Gerçekten, "Rezzak" anlamında olan Rahman isminin en bariz vasfı "celâl ve cemal"dir, diğer bir ifadeyle izzet ve ikramdır. Bütün canlıların rızkını veren bir rezzakın ihsan ve ikramı, lütuf ve rahmeti güneş gibi parlıyor. Celâl ve izzete gelince; onlar da az bir dikkatle görülebilir. Çünkü her şey zatında güçsüz ve zayıftır, birçok cihetle fakir ve muhtaçtır. Hâlbuki diğer taraftan umulmadık bir şekilde bu ihtiyaçları gideriliyor; kendilerine yapılan gaybî yardımlarla izzetli bir hâle geliyorlar.

Meselâ: Maddelerde asıl olan, atalet ve eylemsizliktir. Bu ise zillet ve miskinliği, tembellik ve rehaveti beraberinde getiriyor. Hâlbuki kâinatta hiçbir şeyi sükûn-u mutlaka mahkûm etmeyen Yüce Yaratıcı, atom sisteminden galâksilere kadar her şeyi hareketli kılarak canlılığın izzetiyle onları serfiraz kılmıştır.

Yine, bir külçe kemikten ibaret olan ağaçları dal, budak, sümbül, meyve ve çiçek gibi yemyeşil elbiselerle hazır bir tören alayı şeklinde donatmıştır. Hele fakirlerin de fakiri olan insanoğlunun üzerinde görülen izzet ve ikram görüntüleri ve "yeryüzünün halifesi" unvanına yakışır bir mevkiye oturtulması, sonsuz bir lütuf ve ihsandan başka neyle izah edilebilir?

Bir hayvan yavrusu birkaç saat içerisinde ayağa kalktığı ve birkaç gün zarfında hayat şartlarına ayak uydurabildiği hâlde, insanoğlunun bir-iki yılda ancak ayağa kalkması ve yıllardan sonra ancak hayata uyum sağlayabilmesi gerçeği ortadayken bu âcizliğiyle beraber, bütün hayvanlara hâkim olması, ilâhî lütuf dışında neyle açıklanabilir?

Dipnotlar

1-bk. Nursî, Bediüzzaman Said, İşaratü'l-İcaz, s. 15.

2-el-Buharî, Tevhid, 55.

3-krş. el-Kurtubî, a.g.y.

4-krş. el-Kurtubî, a.g.y.

Bu yazıya yorum yazın

Bu yazıya gelen yorumlar.

DİĞER YAZILAR

İSM-İ AZAM

İsm-i Azam, Allah’ın en büyük ismi demektir. Hadislerde İsm-i Azam’dan bahsedilir. Kur�

ESMAÜ’L-HÜSNA HAKKINDAKİ HADİSLER

Esmaü’l-Hüsna hakkında bilgi veren üç hadis-i şerif şöyledir: 1-Buhari’de yer alan hadi

ESMAÜ’L-HÜSNA HAKKINDAKİ AYETLER

Esmaü’l-Hüsna terimi, dört ayette geçer. İçinde Esmaü’l-Hüsna terimi geçen dört ayet

ALLAH’IN KADERİ VE KAZAYI BELİRLEYİP YARATMASI

Kader, Allah’ın ilim ve irade sıfatlarıyla, kaza ise tekvin sıfatı ile ilgilidir.

ALLAH’IN HAYATLARI SONA ERDİRMESİ (ECEL)

Ecel kelimesinin sözlük anlamı: Mutlak vakit, önceden tespit edilmiş süre. Ecel kelimesinin te

KULUN RIZKININ VERİLMESİ

Rızık kelimesi sözlükte yenilen, içilen ve faydalanılan şey; terim olarak ise Allah’ın can

HAYIR VE ŞERRİN ALLAH TARAFINDAN YARATILMASI

Yaratıcı tek olduğu için, hayrın da şerrin de yaratıcısı Allah’tır. Allah, hem hayrı he

KULLARIN FİİLLERİNİN YARATILMASI

İnsan, Allah tarafından yaratılan en mükemmel varlıktır. İnsanın en önemli özellikleri, ak

ALLAH’IN SUBUTİ SIFATLARI-8

Allah’ın Tekvin Sıfatı Tekvin, yaratmak demektir. Allah’ın sıfatı olarak Tekvin, Allah’

ALLAH’IN SUBUTİ SIFATLARI-7

7-Allah’ın Kelam Sıfatı Kelam; söylemek, konuşmak demektir. Allah; ses, nefes, harf ve kelim

ALLAH’IN SUBUTİ SIFATLARI-6

6-Allah’ın Kudret Sıfatı Kudret, güç sahibi olmak, istediği şeyi istediği şekilde yapabi

Zulüm (ve haksızlık) edenlere de sakın meyletmeyin! Sonra size de ateş dokunur. Sizin Allah'tan başka dostlarınız yoktur, sonra size yardım da edilmez.

Hûd, 113

GÜNÜN HADİSİ

Herhangi bir kişi, mükemmel bir abdest alıp da namaz kılarsa, o namazla gelecek namaz arasında işlediği bütün günahları bağışlanır.

Buhari

SON YORUMLAR

TARİHTE BU HAFTA

*Yavuz Sultan Selim'in Ridaniyye Zaferi(22 Ocak) *Hz.Ali (r.a.) Efendimiz'in Şehit Edilmesi(24 Ocak) *I.Murad Hân'ın Haçlı Ordusuna Karşı Sırpsındığı Zaferi(25 Ocak) *Büyük Muhaddis ve Tarihçi İbn-ü Asâkir'in Vefâtı(26 Ocak) *OSMANLI DEVLETİ'NİN KURU

ANKET

Sitemizle nasıl tanıştınız?

Yükleniyor...