Dinimiz, İslam dini en son ve en güzel dindir. Bütün güzellikleri içermektedir. Bu cümleden olmak üzere, edebin bütününü câmidir. Nebiyyi Zîşan Efendimiz (S.A.V) buyuruyorlar: "Rabbim Beni güzel bir surette edeplendirdi." Maddeler halinde edebin envâını arz edeceğiz. Ne mutlu bunları yaşayarak edepli olana...

1. Her işe Besmele ile başlamak.

2. Sonuçta Elhamdülillah ile bitirmek.

3. Her duyduğunu söylememek.("Kişiye her duyduğunu söylemesi, yalan olarak yeter" Hadis-i Şerif )

4. Söylenilen her sözü, tahkik etmeden hüküm vermemek.

5. İki tarafı dinlemeden, kanaat izhar etmemek.

6. Gıybeti alemimizde silmek.

7. Su-i zanda bulunmamak.

8. Sizinle bir meseleyi meşveret edenin, meşveretin gereği bildiğinizi kısaca söylemek.

9. Birisinin aleyhinde size, herhangi bir şey söyleyeni dinlememek.(Bilmelisiniz ki, başkasının aleyhinde size konuşan, sizin aleyhinizde de ona konuşacaktır.)

10. İnsan her söylediğinden, her dinlediğinden, her düşüncesinden ve her hareketinden hesaba çekileceğini unutmamalıdır.

11. İnsan kıymetli malını, sevmediklerine dağıtmaz. İnsanın en kıymetli malı ibadetleridir. İbadetinin sevabını, dedikodusunu yaptığı kişilere vermemek için dedikoduyu âleminden silmelidir.

12. Güler yüzlü, tatlı dilli olmak.

13. Büyüğe saygılı, küçüğe sevgili olmak.

14. Yaşlıya hürmet eden, yaşlanınca hürmet görecektir.

15. Bir mecliste otururken, gelen bir büyüğe yer vermek.

16. Yolda giderken, yolun kenarından yürümek.

17. Yol kenarlarında oturmamak. Oturulursa hakkını ödemek.(İyiliği tavsiye, kötülükten menetmek.)

18. Yolda karşılıklı yürüyenlerin, yakın mesafede önlerinden geçmemek.

19. Dinen yasaklanan her hareketten, mahcubiyet duyup çekinmek.

20. Hiçbir iyiliği küçümsememek. Zira Hakkın yüce rızası ibadette saklıdır.

21. Hiçbir kötülüğü de küçümsememek. Çünkü Cenab-ı Hakkın öfkesinin sebebi günahtır.

22. Ahlak-ı İslamiyenin ifratı, tefriti vardır. Âr etmek müstesnâ. Âr etmezsen ne işlersen işle.

23. Ar erkekte güzeldir, kadında daha güzeldir.

24. Emanete riayet etmek. Sır emanettir, açıklanması hıyanettir.

25. Her söylediğin doğru olmalı, fakat her doğruyu söylemek doğru değildir.

26. Az ve öz söylemek, hem sanattır, hem yararlıdır.

27. Kendin için sevdiğini, herkes için sevmelisin.

28. Kendin için sevmediğini, hiçbir kimse için de sevmemelisin. İğneyi kendine, çuvaldızı başkasına batırmalısın.

29. Dilini muhafaza et. Bil ki, kılıç yarası iyileşir, dil yarası iyileşmez. Gerçek fatihler, gönülleri fethedendir.

30. Öldükten sonra nasıl anılmak istiyorsan, öyle davran.

31. Nasıl ölmek istiyorsan, öyle yaşa. Zira nasıl yaşarsan öyle ölürsün.

32. Kul olduğunu bil. Kulluk; aczini ve zaafını, fakr ve ihtiyacını bilip dergâh-ı İl'ahiyede boyun büküp yalvarmaktır. Mümkünse ağlamaktır.

33. Kullukta matlup olan, keyfiyettir.

34. İbadette keyfiyet ise sünnete uymakladır.

35. Sünnete uyuldukça, bid'atlardan uzaklaşılır.

36. Sünnete uymayı adet edinenin bütün ömür dakikaları ibadet olur.

37. Şefaat-ı Peygamberiyyeyi kazanmanın yolu da, sünnete ittibadır.

38. Sünnete ittiba eden, âdetini ibadete, gafletini huzura, ömür dakikalarının bütününü ibadete çevirir.

39. Kâmil-i mutlak olan Cenab-ı Hakkın, kemâlâtının en câmi aynası Rasulullah'tır (S.A.V). Tekâmülün en kestirme yolu da, Rasulullah'a (S.A.V) ittibadır.

40. İbadetlerle ilgili sünnetler ilmihallerden öğrenilmelidir.

41. Siyer-i Nebeviyyeye ait sünnetler de, adap kitaplarından öğrenilmelidir. Yemek, içmek, yatmak, giymek, çıkarmak, selamlaşmak vb. gibi adabın bazılarını hülâsa edelim:

• Yemekte besmele ile başlamak. Önünden ve sağ elle yemek. Sofraya düşen pirinç ve ekmek tanelerini yemek. Her tabakta bir bereket olduğundan bütün zerreleri yemek. Yemeğin helal olduğunu, nasıl yaratıldığını, ne kadar emeğin hizmetiyle soframıza geldiğini düşünmek. Elhamdülillah ile bitirmek.

• Sofrada başkasının yadırgayacağı davranışlardan kaçınmak.

• Giyeceklerimizi sağdan giyip, soldan çıkarmak.

• İyi mekânlara sağ ayakla girip, sol ayakla çıkmak.

• Aksi olan yerlere sol ayakla girip, sağ ayakla çıkmak.

• Her rast geldiğimize selam vermek ve verilen selamı almak.

• Selamın insanlar arasında sevginin tahakkukunda izni İlâhi ile büyük bir müessiriyeti vardır. Selamla ilgili bilgileri yine fıkıh kitaplarından öğrenilmelidir.

• Akrabayı taallukat ziyaret edilmeli. Sılayı rahime önem verilmelidir. Ziyaret esnasında edepte kusur edilmemelidir.

• Hastalar ziyaret edilmeli, duaları alınmalıdır.

42. Kimin duasıyla maksadınıza nail olacağınızı bilemezsiniz. Herkesten dua isteyiniz.

43. Bir yolculuğa gideceğiniz zaman dostlarınıza veda edip, dua isteyerek helallik alınız.

44. Affedici olun ki, affolunasınız.

45. Kusur ve kabahatleri örtelim ki, kusurlarımız örtülsün, rezil olmayalım.

46. Merhametli olunuz ki, rahmete nail olasınız.

47. Doğru sözlü olunuz ve doğrularla beraber olunuz.

48. Kesinlikle yalan söylemeyiniz. Her iyiliğin kaynağının doğruluk ve her kötülüğün kaynağının da yalan olduğunu biliyor musunuz?

49. Kahraman hasmını yenen değil, nefsini yenendir.

50. Öfke şeytandandır. Şeytan ateşten yaratılmıştır. Ateşi su söndürür. Öfkelenince yürüyorsanız durun, ayakta iseniz oturun, abdest alın. Öfkenizi yenin, kahraman olun

51. Yapacağınız işlerde ehliyle meşveret edin. Başkasının bilgisinden; sorarak istifade etmek, hazır mala konmak gibidir.

52. Meşveret eden, yanılmaz.

53. Allah kuluna verdiği nimetlerin eserini üzerinde görmek ister.

54. Cenab-ı hakkın nimetleri sayılmakla bitmez.

55. İnsan olmak, Müslüman olmak, müslüman anne ve babadan doğmak, müslüman bir ülkede olmak nasıl bir nimet olduğunu biliyor musunuz?

56. Cenab-ı Hakkın ihsan ettiği nimetlerin en önemlisi akıldır. Aklın şe'ni düşünmektir. İnsan, insan olduğunu düşünerek ve ona göre hareket ederek gerçek insan olur.

57. Âsâr-ı İlâhiyyenin bir an düşünülmesinin bir yıl nafile ibadetten hayırlı olduğunu duymuşsunuzdur.

58. Elimizi kirletmemek matlubumuzdur. Dilimiz elimizden önemli olduğuna, kalbimiz dilimizden daha değerli olduğuna göre dilimizi yalan, iftira, gıybet, çirkin söz, mâlâyaniyattan vb. dilimizi kirletecek sözlerden uzak tutmalıyız. Kalbimizi de kin, riya, hased, kibir, gurur, ucb vb. kötü huylardan temizleyerek muhabbet-i İlâhiyyeyi kazandıran temizlerden olmalıyız.

59. Dinimiz bilgi dinidir. Bilenle bilmeyen müsâvi değildir. Akşamdan bir mesele-i diniyeyi öğrenmek, sabaha kadar nafile ibadetten evlâdır.

 (Merhum) Şahin YILMAZ

 Hilaliye Eğitim Vakfı Başkanı