Kardeşler, anne ve babanın meyveleridir. Kardeşler, çocukluk, ergenlik, okul hayatları boyunca beraber aynı çatı altında uzun bir dönem geçirirler. Yemeklerinde, gece ve gündüz sürekli iç içedirler. Bundan dolayı Allah (c.c) birbirlerine saygı ve hürmeti emretmiştir. Birbirlerini ziyaret etmeyi, yardımcı olmalarını emreder.

Peygamber Efendimiz (s.a.v):

إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ الْخَلْقَ حَتَّى إِذَا فَرَغَ مِنْهُمْ قَامَتِ الرَّحِمُ فَقَالَتْ هَذَا مَقَامُ الْعَائِذِ بِكَ مِنَ الْقَطِيعَةِ قَالَ نَعَمْ أَمَا تَرْضَيْنَ أَنْ أَصِلَ مَنْ وَصَلَكِ وَأَقْطَعَ مَنْ قَطَعَكِ قَالَتْ بَلَى يَا رَبِّ قَالَ فَذلِكَ لَكِ قَالَ رَسُولُ اللهِ e فَذلِكَ اقْرَؤُا إِنْ شِئْتُمْ ( فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِنْ تَوَلَّيْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِي اْلاَرْضِ وَتُقَطِّعُوا أَرْحَامَكُمْ اُولَئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللهُ فَاَصَمَّهُمْ وَاَعْمَى اَبْصَارَهُمْ

''Allah (c.c) bütün yarattıklarını yarattıktan sonra, birbirleri arasındaki alakayı kesti. Orada akrabalık ayağa kalkarak:"Burası ilişkileri kesenden sana sığınılan makam mı?" diye sordu. Allah(cc);"Sana ulaşana ulaşmamdan, senden ilişkiyi kesenden ilişkiyi kesmemden razı olur musun?"diye sordu. Akrabalık ise; "Evet kesinlikle" deyince, Allah (cc): "O zaman burası senin makamındır" buyurdu''(1)

Sonra Efendimiz (s.a.v), isterseniz şu ayetleri okuyun:

"Demek ey münafıklar! Siz işbaşına geçecek olursanız, ülkede fesat çıkaracak, nizamı bozacak, akrabalık bağlarını parçalayacaksınız! İşte bunlar, öyle kimselerdir ki, Allah onları lanetleyip sağır yapmış, gözlerini kör etmiştir''(2)

Kardeşler arası adaba yönelik bazı meseleleri zikredeceğiz, şöyle ki;

1 – Büyük olan kardeşe saygı duymak ve küçük kardeşlere de şefkat göstermek.

Hz. Enes (r.a) in bir rivayetinde Peygamber Efendimiz (s.a.v):

ليس منا من لم يرحم صغيرنا ويوقر كبيرنا

''Büyüklerini saymayan, küçüklerini sevmeyen bizden değildir'' buyururlar(3)

2 – Sürekli yumuşak, nazik ve kibar tavırlar takınmak. Daima nezaketli olmaya özen göstermek.

Hz. Ömer (r.a), bir sözünde der ki;

''Ben kişinin ailesi arasında çocuk gibi olanını (davranışlarında), kendisine ihtiyaç duyulduğunda da erkeklik vazifesini yerine getireni severim."

3 – Yardımsever olup, kardeşlerinin sorunlarıyla ilgilenmek.

Hz. Aişe (r.a) den rivayet olunan bir hadisi şerif'te Peygamber Efendimiz (s.a.v):

''Sizin en hayırlınız, ailesine yardımcı olanınızdır'' buyururlar(4)

4–Birbirlerini gördükleri yerde selam vermek. Tokalaşmak hal ve hatırlarını sormak. Birbirlerini güler yüzle karşılamak.

Ebu Zer (r.a) in rivayetinde, Peygamber Efendimiz (s.a.v):

لا تحْقِرَنَّ مِنَ المَعْرُوفِ شَيْئاً،وَلَوْ أَنْ تَلْقَىأَخَاكَ بِوَجْهٍ طَلِيقٍ

''İyilik adına hiçbir şeyi küçümsemeyiniz. Bu iyilik kardeşlerinizin yüzüne güler yüzle bakmak bile olsa'' buyururlar(5)

5–Kardeşlerimizle mutluluklarımızı paylaşmak. Kederli iseler sıkıntılarına çare bulmaya çalışmak.

6 – Onlara iyilik yapmayı bir borç bilmek.

Enes (r.a) den, Peygamber Efendimiz (s.a.v) şöyle buyuruyor:

لاَ يُؤْمِنُ اَحَدُكُمْ حَتَّى يُحِبَّ لأَِخِيهِ مَا يُحِبُّ لِنَفْسِ

''Sizden biriniz kendi için istediğini kardeşi için de istemez ise gerçek iman etmiş sayılmaz''(6)

7 – Onların iyiliklerine iyilikle karşılık vermek.

8 – Nasihatlerde bulunmak, iyilikleri emredip, kötülüklerden men' etmek.

Yüce Rabbimiz Kur'an-ı Kerimde şöyle buyuruyor:

وَأْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلَاةِ وَاصْطَبِرْ عَلَيْهَا لَا نَسْأَلُكَ رِزْقاً نَّحْنُ نَرْزُقُكَ وَالْعَاقِبَةُ لِلتَّقْوَى

''Ailene namazı emret, kendin de o(nun güçlüklerine) dayan. Biz senden rızık istemiyoruz. Seni biz besliyoruz. Sonuç takva (sahipleri)nındır''(7)

9 – Hak üzere iseler onları sonuna kadar desteklemek.

Hz. Enes (r.a) den rivayet olunan bir hadis-i şerifte Peygamber Efendimiz (s.a.v):

انْصُرْ أَخَاكَ ظَالِمًا أَوْ مَظْلُومًا، فَقَالَ رَجُلٌ: يَا رَسُولَ اللهِ، اَنْصُرُهُ اِذَا كَانَ مَظْلُومًا اَرَاَيْتَ اِنْ كَانَ ظَالِمًا، كَيْفَ اَنْصُرُوهُ؟ قَالَ: تَحْجُزُوهُ –اَوْ تَمْنَعُهُ- مِنَ الظُّلْمِ، فَاِنَّ ذلِكَ نَصْرُهُ

''Kardeşinize zalim de olsa, mazlum da olsa yardım ediniz, buyurdular.

Dediler ki: Ya Rasulullah, mazlum ise yardımcı olalım ama zalim ise nasıl yardımcı olalım dediler. Zulüm yapmaktan men' edersin. Bu ona yardımcı olmandır'' buyurdular(8)

10–Onların özürlerini kabul edip, hoş karşılamak. Sıkıntılarına beraber çare bulmak.

عن عبد الله بن مسعود قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم ألا أخبركم بمن يحرم على النار أو بمن تحرم عليه النار على كل قريب هين سهل

İbn-i Mes'ud (r.a)’dan rivayet olunan bir hadiste Peygamber Efendimiz (s.a.v):

''Size ateşin haram olduğu kimseleri haber vereyim mi? buyurdular.

Dedi ki: Ateş iyi huylu, yumuşak başlı, sakin kimselere haramdır''(9)

11–Dargın kardeşlerin aralarını bulmak. Kin ve nefretten, kötü düşünceden, su-i zandan uzak olmalarını sağlamak.

12–El ve dilleri ile birbirlerini incitmemek.

13–Husumet, rekabet, ihtilaflardan sakınmak.

14–Özel hayatlarına direk olarak müdahale etmemek. Özel eşyalarını izinsiz kullanmamak.

- وعَنْ أبي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ الله صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ قالَ: إيَّاكُمْ وَالظَّنَّ، فَإنَّ الظَّنَّ أَكْذَبُ الحَدِيثِ، وَلا تَحَسَّسُوا، وَلا تَجَسَّسُوا وَلا تنَافَسُوا، وَلا تَحَاسَدُوا، وَلا تَبَاغَضُوا، وَلا تَدَابَرُوا، وَكُونُوا عِبَادَ الله إِخْوَاناً كَمَا أَمَرَكُمُ. المُسْلِمُ أَخُو المُسْلِمِ، لا يَظْلِمُهُ، وَلا يَخْذُلُهُ وَلا يَحْقِرُهُ، التَّقْوَى ههُنا، التَّقْوَى ههنا وَيُشِيرُ إلى صَدْرِهِ بِحَسْبِ امرئٍ مِنَ الشَّرِّ أَنْ يَحْقِرَ أَخَاهُ المُسلِمَ، كُلُّ المُسلِمِ عَلى المُسْلِمِ حَرَامٌ: دَمُهُ، وَعِرْضُهُ، وَمَالُهُ، إنَّ الله لا يَنْظُرُ إلى أَجْسَادِكُم، وَلا إلى صُوَرِكُمْ، ولكِنْ يَنْظُرُ إلى قُلُوبِكُم وأَعْمَالِكُمْ

Ebu Hureyre (r.a) den rivayet olunan bir hadiste Peygamber Efendimiz (s.a.v) şöyle buyuruyor:

''Zannın kötüsünden sakının. Zan en yalan sözdür. Birbirinizi istememezlik etmeyin, casusluk etmeyin, rekabet etmeyin, hased etmeyin, buğz etmeyin, birbirinize sırt çevirmeyin. Allah indinde size nasıl emrolunmuşsa öyle birbirinizle kardeş olun. Müslüman müslümanın kardeşidir. Ona zulüm etmez. Onu küçük görmez. Ona hakaret etmez. Takva burada deyip, kalbini işaret etti. Müslümanın müslümana canı, ırzı, malı haramdır. Allah sizin bedenlerinize, boyunuza posunuza ve heybetinize değil kalplerinize bakar''(10)

15–Giyim mevzuunda daha dikkatli olmak. Tesettüre riayet, özellikle kız ve erkek kardeşler arasında daha ayrı bir hususiyet arz eder.

*Dr. Muhammed Hayr Fatıma’nın “Gençlere İçin İslam Edepleri” adlı eserinden tercüme; Necdet İçel

Dipnotlar

1-Buhari – Müslim.

2-Muhammed:22–23.

3-Tirmizi.

4-Tirmizi.

5-Müslim.

6-Buhari – Müslim.

7-Taha: 132.

8-Buhari.

9-Tirmizi.

10-Müslim.