Kur’an-ı Kerim’den yararlanmayı engelleyen kötü ahlak ve ruhi engellerin başlıcaları şunlardır:

1-Tekebbür(büyüklenme): “Dün­ya­da hak­sız ye­re bü­yük­lük tas­la­yan­la­rı, âyet­le­ri­mi ge­re­ği gi­bi an­la­mak­tan uzak­laş­tı­rı­rım. O ki­bir­le­nen­ler her tür­lü mû­ci­ze­yi bi­le gör­se­ler yi­ne de on­la­ra iman et­mez­ler. Doğ­ru yo­lu gör­se­ler o yo­lu tut­maz­lar. Ama sa­pık­lık yo­lu­nu gör­se­ler o yo­la gi­rer­ler. Öy­le! Çün­kü on­lar âyet­le­ri­mi­zi ya­lan say­ma­yı âdet ha­li­ne ge­tir­miş ve on­lar­dan ga­fil ola­gel­miş­ler­dir. (El-A’raf: 146)

2-Karşı Koyma: Kur’an-ı Kerim üzerinde elde herhangi bir bilgi olmadan onunla tartışma ve mücadeleye girmek, onu insana özgü bir demagoji ve avukatlıkla yenmeye çalışmak, onun hakkında benzetmelere, kıyaslara girmek, illa bir kusur bulma hevesine kapılıp kafayı buna takmak, Kur’an-ı Kerim’in hidayetinden insanı mahrum eder ve kalplerde gizlenmiş olan kibri açığa çıkarır.

3-Ahireti inkar etme ve dünyaya tapma: Ahireti inkar etme, Kur’an-ı Kerim’den etkilenmeye ve ondan yararlanmaya en büyük engeldir. Çünkü Kur’an-ı Kerim’in iyilikleri yapmaya teşvik etmesinin, kötülükleri yapmaktan sakındırmasının ve kişiye öğüt vererek onu ıslah etmesinin en önemli dayanağı ahirettir. “Öy­le iken âhi­re­ti in­kâr eden­le­rin kalp­le­ri bu ger­çe­ği de in­kâr eder. Hep ki­bir­le­nip du­rur­lar” (Nahl: 22)

Kur’an’dan istifaza ve istifadeye yardımcı faktörler

1-Talep(İstek) En ufak bir arzu ve isteği olmayan kimseye Kur’an-ı Kerim’in ne etkisi olabilir. Sünnetullah(Allah’ın evrene koyduğu değişmez yasalar) kişinin istemesine göre vermesidir.

2-Kulak verme ve tâbi olma: Ondan yararlanmanın ilk yolu onu dikkat ve ilgiyle dinlemektir: “O hal­de sö­zü din­le­yip son­ra da en gü­ze­li­ni tat­bik eden kul­la­rı­mı müj­de­le! İş­te on­lar­dır Al­lah’ın hi­dâ­ye­ti­ne maz­har olan­lar ve iş­te on­lar­dır akl-ı se­lim sa­hi­bi olan­lar. (Zümer: 17–18)

Uygulanmayan bilgi, amel edilmeyen ilim, beynin rahata düşkünlüğü ve keyif çatmasıdır. O bakımdan kulak verip de dinlemekten sonra tâbi olmayı zikretmiştir.

3-Korku: Kur’an-ı Kerim, kalplerinde Allah adının etki yaptığı kimselere faydalı olduğunu ve küllerinin arasında gizlenmiş bir iman kıvılcımının bulunduğu kimselere yararlı olduğunu bildirmektedir. Gönül ocakları tamamen soğumuş insanlar, Kur’an’ı soğuk bir kalple, harareti sönmüş bir gönülle dinlerler ve onlarda hiçbir sıcaklık meydana gelmez.

“Sen ancak zikre(Kur’an’a) uyan ve gözlerle görülemeyen Rahman olan Allah’tan korkanları uyarıp korkutursun”(Yasin:11)

4-Gayba İman: Kesin bir inanca ulaşmak için ve Allah’ın bildirdiklerini kabul etmek için maddi varlıklara ve duyu organlarına bağlı kalıp onun dışına çıkamayanlar, akıllarının kavrayamadığı, mantıklarının erişemediği şeyleri inkar edenler gerçekte dinin temel yapısını bilmeyenlerdir. Onların dinin sınırının içine girmeleri çok zordur. Onlar Kur’an-ı Kerim’den yararlanamazlar. Adım başında onlar için Kur’an-ı Kerim’de zorluklar vardır.

“İş­te Ki­tap! Şüp­he yok­tur on­da. Reh­ber­dir müt­ta­kî­le­re! O müt­ta­ki­ler ki gö­rün­me­yen âle­me ina­nır­lar. Na­maz­la­rı­nı tam dik­kat­le ifa eder­ler. Ken­di­le­ri­ne ih­san et­ti­ği­miz ni­met­ler­den hayır yolunda harcarlar”(Bakara: 2-3)

5-İnceleme ve üzerinde durma: “Öy­le ol­ma­saydı, Kur’ân’ı dü­şün­meleri gerekmez miydi? Yok­sa kalp­le­ri­nin üze­rin­de üst üs­te ki­lit­ler mi var?”(Muhammed Suresi: 24)

6- Çaba ve Gayretin Bulunması:

7- Tazim Edip Saygı Duyma: Ger­çek mü­min­ler an­cak o kimse­ler­dir ki yan­la­rın­da Al­lah zik­re­di­lin­ce kalp­le­ri ür­pe­rir, ken­di­le­ri­ne O’nun âyet­le­ri oku­nun­ca bu, on­la­rın iman­la­rı­nı ar­tı­rır ve yal­nız Rab’­le­ri­ne gü­ve­nip da­ya­nır­lar(Enfal: 2)

“Al­lah söz­le­rin en gü­ze­li­ni in­dir­miş­tir. Al­lah’ın va­hiy yo­lu ile gön­der­di­ği bu söz, her ta­ra­fı bir­bi­ri­ni tu­tan, ger­çek­le­ri, fark­lı üs­lup­lar­la tek­rar tek­rar be­yan eden bir ki­tap­tır. Onu okuyup dinlerken, Rab’­le­ri­ni ta­zim eden­le­rin tüyleri ürperir. Son­ra de­ri­le­ri ve kalp­le­ri Al­lah’ı an­mak­la sü­kû­net bu­lur. İş­te bu, Al­lah’ın hi­dâ­ye­ti­dir ki onun­la di­le­di­ği­ne yol gös­te­rir. Ama Al­lah’ın şa­şırt­tı­ğı kim­se­yi ise hiç kim­se doğ­ru yo­la ko­ya­maz”(Zümer: 23)

Not: Merhum Ebul’ Hasan en-Nedvi’nin Mutâlea-i Kur’an-ke Usul-ü Mebadi adlı Urduca eserinin Yusuf Karaca hocamız tarafından yapılan çevirisinden kısa bir özetlemedir.(Kur’an’dan Nasıl Yararlanılır-Şule Yayınları-İst–1999) Ayet mealleri Prof. Dr. Suat Yıldırım beyin mealinden alınmıştır.