Muharrem ayı ( şehrullah ) ile aşure günü:

Allah'ın ayı Muharrem'de tutulan orucun fazileti hakkında kaynaklarda sahih hadisler yer almaktadır. Bazılarını söyleyecek olursak:

Müslim ve diğerlerinin Ebu Hureyre (r.a)'den rivayet ettikleri bir hadiste Resulullah (s.a.v ) şöyle buyurmuştur: "Ramazan ayında tutulan oruçtan sonra en faziletli oruç, Muharrem diye isimlendirdiğiniz Allah'ın ayı'nda tutulan oruçtur ve farz namazından sonra en faziletli namaz, gece kılınan namazdır."

İbn-i Recep Letaif-ul Maarif isimli kitabında (S.42) bu hadisi şöyle yorumlar: "Bu hadis, ramazandan sonra tutulan en faziletli orucun Muharrem ayında tutulan oruç olduğunu açıkça ifade ediyor. Ama bundan kasıt Ramazan ayından sonra en faziletli orucun tamamı tutulan Muharrem ayı olduğu olabilir. Yoksa diğer ayların belli günlerinde tutulan oruçlar Muharrem ayının bazı günlerinden daha faziletli olabilir. Arefe gönü, zilhicce ayının onunda ve şevval ayının altı gününde tutulan oruç gibi…" ve devamında İbni Recep bu görüşü kuvvetli bir şekilde teyit eder.

Muharrem ayının onuncu günü olan Aşure hakkında sahiheynin (Buhari, Müslim) rivayet ettikleri bir hadiste Hz. Aişe (r.a) şöyle buyurmaktadır: "Aşure Kureyş'in cahiliye döneminde oruç tuttukları bir gündü. Resulullah da o dönemde bu orucu tutardı. Ve Medine'ye hicret ettikten sonra da bu orucu tuttu ve tutulmasını emretti. Ama ramazan orucu farz kılındığında ramazanı tutmaya başladı ve Aşure orucunu terk etti. Ve isteyen bu orucu tutar, istemeyen tutmazdı." Buhari'nin rivayetinde bu son cümle şu şekildedir: "ve Resulullah dedi ki: isteyen bu orucu tutsun, isteyen de tutmasın."

İmam Nevevi derki: "Ramazan orucundan önce, İslam'ın başlarında emredilen Aşure orucunun hükmü hakkında mezhepler ihtilaf etmiştir. İmam Ebu Hanife hadislerin zahirine nazaran 'vacibtir' der. Şafii âlimlerinin bu konuda iki görüşü var: Biri Ebu Hanife'nin (r.a) görüşü gibi 'vacib' olduğu yönünde. Diğeri ise -ki bu mezhebin meşhur görüşüdür- ilk emredildiğinde de 'sünnet" olduğu yönündedir. Ama tabiî ki bu sünnet müekked bir sünnetti, Ramazan orucu farz kılındıktan sonra bu te'kidini yitirdi." Nevevi'nin yorumu böyle…

Hz. Aişe'nin "ve Aşure orucunu terk etti." sözünün anlamı: bu orucun vacibliği yönündeki hükmü terk etti ya da bu orucun tutulması konusundaki teşvikini terk etti" dir. Nesai ve İmam Ahmed'in Hz. Hafsa'dan rivayet ettiği şu hadiste bu yorumu teyit eder: "Resulullah (s.a.v) Aşure günü, Zilhicce aynın onuncu günü ve her aydan üç gün oruç tutmayı hiçbir zaman terk etmedi."

İbn-i Receb "Letaif-ul Mearif" (s.73/74) isimli kitabında der ki: "Rasulullulah (s.a.v) ehli kitaba muhalefet olsun diye ömrünün sonlarında Aşure gününü tek başına tutmayıp ona bir gün daha eklemeyi azmetmişti. Müslim İbn-i Abbas'tan şöyle rivayet eder. "Peygamberimiz Aşure orucunu tutup ve tutulmasını da emredince sahabeler dediler ki: 'Bu Yahudi ve Hıristiyanların kutsadığı bir gündür.' Bunun üzerine Resulullah (s.a.v): 'Önümüzdeki sene inşallah dokuzuncu günü tutarız.'dedi. Ama sene gelmeden peygamberimiz vefat etti.

İmam Ahmed'in Müsnedin'de rivayet ettiği bir hadiste İbn-i Abbas (r.a) Resulullah'tan şöyle rivayet eder: "Aşure gününü tutunuz ve Yahudilere muhalefet olsun diye ondan önceki ve ondan sonraki günüde tutunuz."

Müslim'in rivayet ettiği bir hadiste peygamberimiz şöyle buyurur: "Aşure gününde tutulan oruç, geçen senenin bütün günahlarına kefarettir."

Sonuç olarak Aşure orucu üç dercedir:

Birinci derece:Aşure gününü, ondan bir önceki ve bir sonraki günle beraber tutmak.

İkinci derece: sadece dokuzuncu günle beraber tutmak.

Üçüncü derece: sadece Aşure gününü tutmak.

Aşure günüde yapılan ameller:

Aşure günü dolayısıyla aileye özel olarak cömert davranma hakkında bir hadis rivayet edilmiştir. Hadis âlimleri bu hadisin mertebesi hakkında ihtilaf etmişler. Kimi mevzu, kimi zayıf, kimi hasen, kimi de sahihtir demiştir.

Zerkani "Şerh-ul Mevahib el-Leduniyye" (8/123) kitabında derki: "Aşure gününde ailesine cömert davranan kişiye, Allah (c.c) o senenin bütününde cömert davranır." şeklindeki hadisi Taberani, Beyhaki ve Ebu Şeyh rivayet etmiştir. Beyhaki bu hadisin mertebesini şöyle etüd eder: "Bu hadisin bütün senedleri zayıftır. Fakat bütün senedler bir araya getirildiğinde hadis mertebe olarak bir kuvvet kesbeder." Iraki bu hadisin tahricini "Emali" kitabına şöyle tahlil eder. "Ebu Hureyre'nin rivayet ettiği bu hadisin bazı rivayetlerini Hafız İbn-i Nasır sahih addetmiştir. İbnu-ul Cevzi bu hadisi mevzu hadislerden saymıştır; çünkü hadisin senedinde bulunan Ebu Abdullah er-Ravi meçhuldur (güvenilir olup olmadığı bilinmeyen kişi). Ama Hafız İbn-i Hacer Takrib'te bu ravinin makbul olduğunu bildirmiştir. İbn-u Hibban da onu güvenilir ravilerden saymıştır ve bu hadis ona göre hasendir."

Iraki devamla derki: "Bu hadisin Müslim'in şartına uygun olarak Cabir'den gelen rivayetleri de vardır. Bu rivayetleri İbn-u Abdulberr "İstiab"ta zikreder. Bu hadisin en sahih rivayetleride bunlardır. İbn-u Abdulberr ve Darekutni bu hadisi Hz. Ömer'den de 'ceyyid' bir senedle peygamberimiz değil, Hz. Ömer'in sözü olarak rivayet etmişler.

Bugünde yapılan bid'at ameller:

İbn-i Receb der ki: "Hz. Hüseyin bu günde öldürüldüğü için Rafiziler gibi yas ilan etme, dünya hayatındaki bütün uğraşı boşa giden ve yaptıklarının iyi olduğunu zannederek aldanan kişinin amelidir. Ne Allah ne de Rasul'ü; peygamberlerin musibet günlerinin ve ölümlerinin hiçbir zaman matem günü yapılmalarını emretmemiştir. O zaman peygamberlerden daha düşükler için bu günlerde nasıl matem tutulur?

Ve İbn-i Receb devamla derki: "Aşure gününe özgü olarak sürme çekme, boyanma ve yıkanma konusunda rivayet edilen bütün hadisler mevzudur."

İbn Abidin bu konuda İbn-ul İzz'den (2/113) şunları nakleder: "Peygamberimizden Aşure günündeki oruç dışında Aşure hakkında rivayet edilen hiçbir şey sahih değildir. Rafıziler Hz. Hüseyin'in (r.a) ölümü nedeniyle bu günde yas tutuma, hüzün izhar etme gibi bidatler çıkarınca, Ehl-i sünnete müntesip bazı cahiller de tepki olarak bu günde sevinci izhar etme, hububat pişirme ve yemek yapma, sürme çekme gibi bidatler çıkardılar. İbn-i Abidin bu konudaki etüdü böyle…

İbn-i Abidin'in "hububat pişirme" ile kastı: bazı İslam ülkelerinde Aşure gününde yapılan ve 'aşure' diye isimlendirilen yemektir. Bu yemeği yapıp komşulara ikram etme âdeti yukarda zikredilen sebepten dolayı yayılmıştır. Bu âdetin sünnette hiçbir aslı ve dayanağı yoktur. Bilakis bu, dinde sonradan çıkartılan bid'atı seyyielerdendir. Tabi ki eğer bu, din adına ve sünnet diye yapılırsa bid'at olur; ama eğer din adına değil, sadece o memleketin bir âdeti ve o toplumun bir geleneği olduğu için yapılırsa bunun mahzuru yoktur. Yine de terk edilmesi daha evladır.

Not: Memleketimizin büyük âlimlerinden Muhammed Salih Ekinci Hocaefendiye kaleme alıp sitemize gönderdiği bu kıymetli yazıdan dolayı teşekkürlerimizi arz ederiz.